مقاله

کشمیر؛ بهشت بحرانی و فراموش‌شده

پنجم ماه فبروری هرسال به نام «روز کشمیر» نام‎گذاری شده است. این نام‎گذاری در پنجم جنوری ۱۹۹۰میلادی که با چهل و یکمین سالگرد صدور قطعنامۀ سازمان ملل مصادف بود، از سوی مردم کشمیر پیشنهاد و رسمی شد.  مردم کشمیر در این روز به تظاهرات پرداختند که با سرکوب خونین پولیس هند مواجه شد.

این سرزمین از آغاز تقسیم هند به دو کشور پاکستان و هند، دچار آشوب و تنش بوده و هیچ‎گاهی روی ثبات و آرامش را به خود ندیده است. اما این کشمکش‎های مرگ‌بار و بحران‌آفرین، کم‎تر مورد توجه جامعۀ جهانی قرار گرفته و مردم این سرزمین کماکان در میان منازعات سیاسی اسلام‎آباد و دهلی قربانی می‎شوند.

اما به راستی کشمیر کجاست و چگونه دچار چنین بحران و آشوب شد؟

کشمیر ناحیه‌ای است کوهستانی، که در شمال غربی شبه قارۀ هند و در دامنۀ کوه‎های هیمالیا واقع شده است. ناحیه شمال شرقی شامل کوه‎های پربرف و سر به فلک کشیدۀ قره‎قوم است. کشمیر از شمال و شرق به چین، از جنوب به هند، از غرب به پاکستان و از شمال غربی به افغانستان محدود است.

آب و هوای آن به دلیل موقعیت جغرافیایی و شرایط کوهستانی‌اش، معتدل و بسیار مطبوع است. کوه‎های صعب‎العبور این منطقه، بسان سد نفوذناپذیری در برابر هند و چین ایستاده است. از سوی دیگر، سرچشمۀ سه رودخانۀ بزرگ سند (ایندوس) پنجاب و جهلم در ایالت مزبور قرار دارد و این موضوع در حکم رگ حیاتی در اقتصاد کشاورزی پاکستان به شمار می‌رود. موقعیت خوب، آب و هوای مناسب و ذخایر فراوان، کشمیر را به تاج هند موسوم کرده است .

در حال حاضر، کشمیر ۲۲۲۰۰۰ کیلومتر مربع وسعت دارد که ۷۵% آن یعنی ۱۳۸۹۹۲ کیلومتر مربع که موسوم به جامو و کشمیر است در اختیار هند است. ۷۹۷۷۸ کیلومتر مربع از آن تحت عنوان کشمیر آزاد در کنترل پاکستان است و مقدار کمی برابر ۴۱۵۰۰ کیلومتر مربع به کشور چین تعلق دارد که در جنگ ۱۹۶۲میلادی که بین چین و هند در گرفت، چین آن را متصرف کرد.

کل کشمیر، حدود ده میلیون نفر سکنه دارد که ۶ میلیون در جامو و کشمیر ( ۶۰% ) ۵/۲ میلیون نفر در کشمیر آزاد و بقیه در کشمیر چین هستند. ایالت جامو و کشمیر خود شامل ۳ منطقه کشمیر، جامو و لاداخ است. اکثر مسلمانان در جامو و کشمیر (دره کشمیر) هندوها و سیک‎ها در جامو و اقلیت بودایی با ریشه تبتی در فلات شرق لاداخ هستند.

هند و پاکستان تاکنون درگیر سه جنگ خانمان‌سوز بر سر کشمیر شده‌اند. در اولین جنگی که رخ داد، موضوع کشمیر را به سازمان ملل ارجاع دادند و چندین قطعنامه، در این زمینه تصویب شد که تاکنون هیچ نتیجه‌ای نداشته است. بعد از توافق آتش‎بس میان دهلی‌نو و اسلام‌آباد در سال ۲۰۰۳ میلادی، روند صلح میان دو همسایه آغاز شد؛ از آن پس، منطقۀ کشمیر در حالی‌که همچنان صحنۀ نقض آشکار حقوق بشر و سرکوب مردم این منطقه بود، ولی هریک از طرف‌ها، دیگری را به نقض آتش بس متهم می‌کردند.

در قطعنامۀ ۱۳ اکتوبر  ۱۹۴۸  و جنوری  ۱۹۴۹ سازمان ملل، مقرر شد مناطق مسلمان‌نشین کشمیر جزو پاکستان و نواحی هندونشین جزو هندوستان درآید و جهت مشخص شدن میزان تمایل مردم برای پیوستن به هند یا پاکستان به آرای عمومی در یک جو آرام و محیط بی‌طرفانه مراجعه شود و تا وقتی این کار صورت نگرفته، سرزمین کشمیر نه جزو هندوستان است و نه از آن پاکستان، ولی این قطعنامه اجرا نگردید و کشمیر همچنان در آتش این اختلافات می‎سوزد.

این منطقه که به لحاظ طبیعت زیبای خود، بهشت روی زمین نام‎ گرفته، سال‌های زیادی است که نه سرنوشت مشخصی دارد و نه هم اقلیم و اقتدار متعلق به خودش را به صورت رسمی بازیافته است. مناقشه‌های جاری میان ساکنان کشمیر و پولیس هند در سال گذشتۀ میلادی و پس از کشته شدن برهان وانی، رهبر حزب‌المجاهدین بار دیگر افزایش یافت و تاکنون نیز درگیری‌های موجود در این منطقه قربانی می‎گیرد.

نکتۀ حایز اهمیت این است که کشمیر علی‎رغم بحران موجود، که جریان زندگی را به کام مردم آن ناگوار ساخته، در افکارعمومی دنیا به فراموشی سپرده شده و جزیی از گفت‌وگوهای جاری در میان ملتها، نهادها و سازمان‎های بین‎المللی نیست. لذا می‎طلبد تا در سال‌روز کشمیر، شرایط مناسبی جهت طرح مجدد این موضوع مهیا شده و جامعۀ جهانی برای تامین ثبات و تعیین سرنوشت مردم کشمیر تلاش نماید.

اما مهم‎ترین موضوع درخصوص کشمیر این است که حقوق انسانی مردم این منطقه رعایت شده و پایمال نشود. زیرا علی‎رغم آتش‎بس ایجاد شده از سال ۲۰۰۳ در این منطقه، مردم آن شاهد درگیری‌ها، نقض حقوق، برخورد قهر‌آمیز و سرکوب‌گرانه، زندانی شدن و شکنجه هستند. از سوی دیگر، هنوز هم روشن نشده که این منطقه دارای چگونه اقتداری خواهد شد و تحت کدام رژیم حقوقی باید جزیی از جهانی شود که به سوی «دهکده شدن» به پیش می‎رود.

لذا آنچه که باید از سوی جامعه جهانی در خصوص کشمیر مورد توجه قرار گرفته و روشن شود این است که باید به مردم کشمیر حق تعیین سرنوشت داده شود تا خود برای تعیین تقدیر سیاسی و اجتماعی‌شان تصمیم بگیرند. زیرا موضوع اصلی، حمایت از یک جریان خاص در کشمیر نیست، بل، حمایت از حقوق تمام مردم کشمیر است.

نویسنده: نعیمی‌زاده

نوشته‌های مشابه

دکمه بازگشت به بالا