گروه‌های تروریستی و شورشی طی 10 سال اخیر هراز گاهی شهروندان بی‌دفاع کشور را محاکمه صحرایی و محکوم به مرگ می‌کنند.
گروه تروریستی طالبان و داعش در آخرین مورد، طی هفته جاری 6 تن را که پنج تن آنان زنان و کودکان هستند، در ولایت‌های لوگر و سرپل کشتند.
تروریستان وابسته به گروه طالبان روز شنبه 26 حمل، یک زن و مرد را به اتهام رابطه نامشروع محاکمه صحرایی و سپس تیرباران کردند.
در یک رویداد مشابه، روز یک‌شنبه در ولایت سرپل، سه زن و یک کودک در منطقه‌یی که تحت کنترول گروه تروریستی طالبان است به اتهام همکاری با دولت تیرباران شدند.
این رویدادهای دل‌خراش اولین و آخرین مورد از محاکمه‌های صحرایی گروه‌های تروریستی نیست، بل پیش از این نیز ده‌ها مورد مشابه در ولایت‌های مختلف به وقوع پیوسته است.
مقام‌های ولایت غور دوشنبه هفته گذشته (14 حمل) اعلام کردند که شورشیان سه تن را که یکی‌شان زن بوده را به دلیل خشنونتهای خانوادگی ابتدا کشتند و سپس جنازه‌های آنان را به آتش کشیدند.
چند هفته پیش از این رویداد، یک زن‌ومرد در ولایت بدخشان به اتهام روابط نامشروع محاکمه شدند؛ زن سنگ‌سار شد و مرد در ملاعام شلاق زده شد.
همچنین در رویدادی جداگانه، یک زن و دختر جوان در ولسوالی یمگان ولایت بدخشان توسط گروه طالبان تیرباران شدند. مدیر مبارزه با جرایم فرماندهی پولیس بدخشان گفته بود که آنان به دلیل انتقاد از روش‌های سخت‌گیرانۀ این گروه کشته شدند.
هرچند آمار مشخصی از سوی نهادهای عدلی و قضایی و حقوق بشری تاکنون منتشر نشده است، اما می‌توان گفت که سالانه بیش از 100 تن در دادگاه‌های صحرایی شورشیان و تروریستان محکوم به مرگ می‌شوند.
مقام‌های امنیتی بعد از وقوع رویدادها همواره اعلام می‌کنند که عوامل آن دست‌گیر و به سزای اعمال خود خواهد رسید. گفته‌هایی که تاکنون دردی از بازماندگان را مداوا نکرده است.
کمیسیون حقوق بشر نیز اعلام کرده که این چنین اعمال از سوی این کمیسیون مردود و محکوم است؛ ولی هیچ‌گونه اهرم فشاری برای متوقف‌کردن چنین اعمال وحشیانه نسنجیده است.
به باور کارشناسان؛ محکمه‌های صحرایی و اعدام‌های خودسرانه در کشورها، ناشی از ضعف ارگانی به نام دولت و مجریان قانون است.
نصیراحمد فرهمند، استاد دانشگاه و جامعه‌شناس می‌گوید: «بزرگ‌ترین پیامد محاکم و اعدام‌های صحرایی تضعیف نهاد دولت و قانون و گسترش خشونت و وحشی‌گری است که نمونه‌هایش را در رفتار طالبان مشاهده می‌شود.»
گفتنی است که محاکم صحرایی و اجرای حکم‌های خودسر، بیشتر در مناطقی صورت می‌گیرد که شورشیان در آن‌جا نفوذ بیشتری دارند و یا دولت بر آن مناطق کنترولی ندارد. اما گاهی نیز محاکمه‌ها در قلمرو دولت نیز صورت می‌گیرد. سنگ‌سار رخشانه در غور و آتش‌کشیدن فرخنده در کابل از نمونه‌هایی است که طرف‌داران اندیشه‌های طالبانی در قلمرو دولت انجام داده‌اند.
از سوی دیگر، ضعف و عدم پاسخ‌گویی نهادهای ولایتی، رسیدگی نکردن به موقع به پرونده‌های مردم از سوی نهادهای عدلی و قضایی و فساد گسترده در اداره‌های حکومتی باعث می‌شود که مردم به محکمه‌های عرفی و حتی طالبان مراجعه کنند.
علی‌رضا احمدی/ راه مدنیت
