«سقوط ولسوالی‌ها ریشه در ضعف رهبری ادارات امنیتی دارد»

سیدمهدی حسینی

هم‌زمان با کشانیده‌شدن جنگ در عقب دروازه شهرهای افغانستان، شماری از آگاهان نظامی معتقدند که رهبران حکومت، نهادهای امنیتی را به افرادی واگذار کرده‌اند که به لحاظ تجربه و تخصص، مسلکی نیستند و عدم توانایی مدیران امنیتی باعث شده که جغرافیای جنگ در کشور توسعه یابد. برخی از آگاهان روابط بین‌الملل، جامعه جهانی و به ویژه شورای امنیت سازمان ملل را به کوتاهی در قبال جنگ افغانستان متهم می‌کنند.

در یک ماه اخیر، جنگ‌جویان وابسته به گروه طالبان جنگ و یاهم خشونت‌ها را شدیدتر ساخته و دامنۀ آن را به عقب دروازه‌های برخی از شهرهای افغانستان کشانده‌اند.

ولایت‌های لغمان، میدان وردک، بغلان و فاریاب از جمله ولایاتی هستند که در این روزها شاهد جنگ شدید میان نیروهای جنگی هستند. در آخرین مورد، تعدادی از ولسوالی‌ها در ولایت‌های لغمان و میدان وردک به دست طالبان تصرف شده است.

انتظار می‌رفت با شروع خروج نیروهای خارجی، گروه طالبان میزان خشونت‌ها را کاهش و اعلام آتش‌بس سراسری کنند؛ زیرا دلیلی برای استمرار وضعیت جنگی باقی نمانده است، اما نه تنها این انتظار تحقق نیافت، بل به نظر می‌رسد این گروه سعی دارد با خشونت حکومت موجود را ساقط و خود اداره کشور را در دست گیرد.

تداوم خشونت‌های فزاینده از سوی طالبان، واکنش‌های برخی از نمایندگی دیپلماتیک در کابل را برانگیخته است.

راس ویلسن؛ سرپرست سفارت امریکا در کابل از گروه طالبان خواست که از خشونت‌ها دست برداشته و به میز مذاکره برگردد.

آقای ویلسن، در توییتی نوشته که مردم افغانستان و به ویژه زنان این کشور به آیندۀ با ثبات متعهدند و واشنگتن شجاعت آن‌ها را می‌ستاید.

او با اشاره به تشدید جنگ میان نیروهای امنیتی و طالبان تاکید ورزیده که این گروه حملات خود را علیه نیروهای اردوی ملی و خشونت‌ها علیه غیرنظامیان را متوقف و گفتگوها را با حکومت افغانستان آغاز کند.

با این حال، شماری از آگاهان نظامی در پیوند به تشدید جنگ‌ها میان دو طرف می‌گویند که هم دولت افغانستان و هم گروه طالبان تلاش دارند امتیازاتی را در جغرافیای کشور به دست آورند و عدم انعطاف دو طرف جنگ، منجر به تلفات غیرنظامیان شده است.

محمد رادمنش؛ آگاه نظامی در صحبت با روزنامه راه مدنیت گفت: «به نظر من باید جامعه جهانی، شورای امنیت سازمان ملل و به خصوص ایالات متحد امریکا بالای دو جانب (دولت و طالبان) فشار آورند تا روند گفتگوهای صلح سرعت داده شود تا از این طریق بتوان از حملات بالای افراد ملکی و نظامی جلوگیری شود.»

خودخواهی و لجاجت طالبان

آگاهان نظامی بر این باورند که دولت افغانستان به‌عنوان دولت مشروع جمهوری اسلامی حق دارد که از منافع ملی، حاکمیت ملی و جغرافیای خود دفاع کند که دیپلماسی و حقوق بین‌الملل هم همین حکم را می‌کند، اما طالبان با لجاجت و خودخواهی، جنگ تمام‌عیار را در پیش گرفته که این شرایط، فرصت‌های صلح را کاملا از بین برده است.

به گفتۀ محمد رادمنش، روند دوحه و استانبول هنوز هم به عنوان یک فرصت حیاتی برای مردم افغانستان شمرده می‌شود و این دو گزینه می‌تواند شرایطی را برای چگونگی آینده نظام سیاسی فراهم سازد و بر این اساس، فراهم‌سازی شرایط مستلزم نشان دادن انعطاف از سوی طالبان است؛ گذشته از این، طالبان باید درک کنند که تشدید جنگ، هرگونه فرصت‌های صلح را نابود و افغانستان را به عقب برمی‌گرداند.

او خاطرنشان کرد که حملات گروهی طالبان بالای ولسوالی‌ها و شهرها به خصوص در ولایت لغمان، لوگر، میدان وردک و سایر ولایات، حملۀ آشکار آن‌ها بر مردم افغانستان است، زیرا این حملات قربانی‌های بی‌شماری از مردم می‌گیرد.

ضعف استراتژی نظامی حکومت

محمد رادمنش که خود چندین سال در وزارت دفاع  ایفای وظیفه کرده، راهبردهای امنیتی را زیر سوال می‌برد. او می‌گوید که هرچند استراتژی‌های نظامی بر اساس دفاع از حاکمیت ملی و استقلال کشور است، اما چیزی‌که مهم به‌نظر می‌رسد، این است که نهادهای امنیتی چگونه حمایت شوند و یا هم افرادی در راس این نهادها قرار گیرند که حداقل از شایستگی، تخصص و مسلک امنیتی برخوردار باشند.

این آگاه نظامی، سقوط ولسوالی‌های کشور را ناشی از ضعف استراتژی امنیتی و حضور افراد غیرمسلکی می‌داند و تاکید می‌ورزد: تا زمانی‌که چالش‌ها در رهبری نهادهای امنیتی و دفاعی برطرف نشود، وضعیت ناامنی کماکان به‌جای خود باقی خواهد ماند. «کسانی که در رهبری دستگاه‌های دفاعی و امنیتی قرار می‌گیرند، باید افرادی باشند که مربوط به مسلک نظامی و امنیتی باشد، به خاطری‌که شرایط در کشور نظامی و جنگی است.»

او با بیان این‌که افراد غیرمسلکی، نهادهای امنیتی را احاطه کرده، علاوه نمود که هم‌اکنون شمار زیادی از جنرالان برجسته نظامی خانه‌نشین شده‌اند؛ به‌طور مثال، افضل لودین که یک فرد کارکشته نظامی است، اما به حیث مشاور سیاسی رییس‌جمهور است و بنابراین، مدیران کنونی دستگاه‌های نظامی افراد غیر مسلکی هستند و نمی‌توانند در جبهات جنگ دست‌آوردی داشته باشند.

در همین حال، شماری از آگاهان روابط بین‌الملل معتقدند که جامعه جهانی، شورای امنیت سازمان ملل‌ متحد، اتحادیه اروپا و اداره بایدن با یک سیاست کند و نگاه آرام پیرامون مساله افغانستان خاموشی اختیار کرده‌اند.

اسدالله زائری؛ استاد دانشگاه و آگاه روابط بین‌الملل به روزنامه راه مدنیت گفت: با وجودی‌که میزان خشونت‌ها در افغانستان به گونۀ روزافزون اوج می‌گیرد، اما او انتظاری را که مردم از جامعه جهانی دارند، توجه نداشته و به شکل جدی عمل نمی‌کنند.

او افزود:«عدم توجه جامعه جهانی به مساله افغانستان به پیچیده بودن اوضاع این کشور برمی‌گردد که معلوم نیست آیا گفتگوهای صلح نتیجه می‌دهد یا خیر. از طرف دیگر، جامعه جهانی و به خصوص شورای امنیت ملل متحد هنوز یک برنامه مشخص ندارد، ما شاهد فقدان برنامه، پالیسی و سیاست مشخص از سوی شورای امنیت سازمان ملل در قبال افغانستان هستیم.»

این استاد دانشگاه با توجه به همکاری‌های همسایگان و به‌خصوص اسلام‌آباد در روند صلح افغانستان خاطرنشان کرد که اگر افغانستان شاهد شکل‌گیری آرامش نسبی باشد، بدون همکاری پاکستان ناممکن است؛ زیرا کشورهای مثل پاکستان بازیگران جدی در قضایای افغانستان است.

با این همه، به تازگی مقام‌های ارشد اسلام‌آباد گفته‌اند که پاکستان از یک حکومت همه‌شمول سیاسی در افغانستان حمایت می‌کند.

شاه‌محمود قریشی؛ وزیر خارجه پاکستان در مصاحبه با بخش اردوی صدای امریکا گفته که صلح در افغانستان زمانی تامین خواهد شد که تمام جوانب در روند مصالحه دخیل شوند.

آقای قریشی افزوده که کشورش همواره تلاش کرده تا تمامی جوانب دخیل در افغانستان را به صلح ترغیب کند، اما به گفته او «آنان مستقل‌اند» افغانستان یک کشور مستقل است و پاکستان فقط می‌تواند آنان را متقاعد سازد.