اداره ملی حفاظت از محیط زیست می‌گوید تا برق و گاز نباشد، نباید توقع معجزه داشت
سالانه میلیون‌ها نفر در جهان، جان خود را از اثر آلودگی هوا از دست می‌دهند. در برخی کشورها تعداد این افراد از مرگ و میر ناشی از سوانح ترافیکی بیشتر است.
بانک جهانی، آلودگی هوا را چهارمین عامل مرگ زودهنگام جهان دانسته که هزینه ۲۲۵ میلیارد دالری بر دوش اقتصاد جهان تحمیل کرده است. ۸۸درصد این مرگ و میر در کشورهایی با درآمد متوسط و کم رخ می دهد. مرگی به طور خاص مربوط به اسما، برانشیت، سکته قلبی و حساسیت‌های تنفسی، در واقع قتل‌هایی زنجیره‌یی در زمانی طویل!
کابل؛ چهارمین پایتخت آلوده در جهان
بر اساس آماری که وزارت صحت عامه در اختیار روزنامه راه مدنیت قرار داد، تنها در سال ۲۰۲۰ میلادی، تعداد بیماری‌های قلبی و عروقی گزارش شده ۳۷هزار و پنجصد و ۸۷مورد بوده و نزدیک به ۲هزار و نهصد مرگ از اثر مشکلات دستگاه تنفسی و ۲هزار مرگ هم از ابتلا به امراض قلبی در این سال گزارش شده که نمی‌تواند به آلودگی هوا بی‌ربط باشد.
همچنین سایت‌های رتبه‌بندی کیفیت هوا در جهان، کابل را با میانگین ۵۸٫۸ PM ذرات معلق در هوا که حد استندرد آن بایستی در حدود ۲٫۵ PM باشد، چهارمین پایتخت آلوده جهان از نظر هوا معرفی کرده‌اند.
بسیاری با اشاره به آمار سال ۲۰۱۷ که خبر از مرگ ۲۶هزار نفر در اثر آلودگی هوا می داد، در حالی که در همان سال حدود ۳هزار و پنجصد نفر بر اثر جنگ کشته شده بودند، آلودگی هوا را خطرناک‌تر از جنگ در افغانستان معرفی و ۸۰درصد از آبی که توسط مردم برای آشامیدن استفاده می شود را غیر صحی اعلام کرده‌اند.
بخش دیدبان آلودگی هوای شرکت «ایرویژوال» که یک شرکت سوییسی است و شاخص کیفی هوا را بررسی می‌کند در صفحه کابل، روزهای اخیر را عمدتا سرخ و حتی بنفش نشان داده و عمده عوامل وجود این وضعیت را سوزاندن پلاستیک و آشغال در مناطقی از شهر می‌داند که به علت فقر مردم دسترسی به انرژی برای گرم شدن و پخت و پز را ندارند. آن ها همچنین جاده‌های غیرمعیاری با اسفالت غیر استندرد را در تولید ریزگرد و غبار از بزرگترین معضلات کابل عنوان کرده اند.
اداره ملی حفاظت از محیط زیست چه می‌گوید؟
با اثرهای زیان باری که ذکر شد، بحث حقوقی و جزایی محیط زیستی به خصوص آلودگی هوا پررنگ‌تر می‌شود. در سازمان ملل، نسل سوم از حقوق بشر، «حقوق مردم» نام دارد که در کنار نسل اول (حقوق آزادی) و دوم (حقوق برابری) قرار دارد و شامل حق توسعه یافتن، زیستن در صلح و آرامش، حق برخورداری از محیط زیست سالم و حق مالکیت بر میراث مشترک بشریت است که در این بین حق استفاده از محیط زیست سالم نامزد اصلی برای ارتقا یافتن به جایگاه حقوق بشر است که در نتیجه موجب توجه سیاسی و قضایی در زمان نقض آن می‌شود.
اما در کشور ما و در چهارچوب قوانین درون مرزی که عموما کشوری بسیار آسیب‌پذیر از لحاظ زیست محیطی محسوب می‌شویم چه ضوابط قضایی وجود دارد؟
نعمت‌الله سلطانی، مشاور حقوقی اداره ملی حفاظت از محیط زیست در گفتگو با روزنامه راه مدنیت می‌گوید: در ارتباط با قضایای محیط زیستی (آلودگی آب، هوا، فاضلاب و زباله‌های طبی و جامد و یا حیات وحش و…) دو کتگوری وجود دارد که شامل تخلف و جرایم می‌شود. تخلف با توصیه، تعهد و جریمه‌های نقدی از طرف اداره مواجه می‌شود و در مورد جرایم، بنابر ماده ۱۰۷ کود جزا برخورد می‌شود.
جرایم توسط مفتشان محیط زیستی با همکاری پولیس کشف کرده و سارنوالی تحقیقات تکمیلی برای تهیه دوسیه را انجام داده و در نهایت به محاکم ارجاع داده می‌شود.
آقای سلطانی صفت چهارمین پایتخت آلوده جهان را برای کابل نمی‌پذیرد و می‌گوید، دیتای ارایه‌شده توسط ایرویژوال دقیق نیست؛ زیرا این سایت کابل را در شرایطی نابرابر مقایسه می‌کند، برای مثال در شهری چون دهلی ۵۰دستگاه سنجش کیفیت هوا وجود دارد که در حدود ده نوع آلودگی را تشخیص می‌دهد در حالی که در کابل ۳ دستگاه با توان پایین وجود دارد که تنها شعاع ده متری خود را میتواند تشخیص دهد و ایرویژوال تنها دیتای رسیده از دستگاه وزیراکبرخان را تحلیل و اعلام می‌کند.
او معتقد است که ایرویژوال نیت تجاری برای فروش دستگاه‌های تصفیه هوای خود داشته و چندان دغدغه دقت ندارد، پس قابل اعتنا نیست.
سلطانی می گوید که اداره ملی حفاظت از محیط زیست در نظر دارد تا در سال ۱۴۰۰، سیستم‌های سنجش کیفیت هوا را در مناطق مختلف نصب کند تا شهروندان به طور آنلاین در هر ساعت از شبانه روز از کیفیت هوا مطلع شده و اداره هم توصیه های لازم را از این طریق ارایه دهد.
پس از رد گزارشات ایرویژوال، نعمت الله سلطانی بدون انکار بحرانی بودن وضعیت فعلی، در رابطه با آلودگی هوای کابل از بهتر شدن ۱۲ الی ۱۵درصدی خبر می‌دهد و می‌گوید که حدود ۶۰درصد دودکش بلندمنزل‌ها فلتردار و ۹۷درصد نانوایی‌ها، حمام‌ها و رستورانت‌ها موظف به استفاده از گاز شده‌اند و به شکایت‌هایی که از حمام‌های عمومی در رابطه با آلودگی هوای آن‌ها وجود داشت رسیدگی شده، اما خبر بد این است که تفاوت، چشمگیر نیست و او هم می‌پذیرد که این مبارزات در مجموع از عمق فاجعه نکاسته؛ زیرا همان‌طور که آقای سلطانی می‌گوید از ۷۰۰هزار خانوار در کابل تنها ۲۰هزار آن در بلند منزل سکونت دارند.
یعنی در صورتی که تمام بلندمنزل‌ها فلتردار شوند تنها نزدیک به ۳درصد آلودگی از جانب منزل‌های مسکونی رفع می‌شود و ۶۸۰هزار خانوار دیگر همچنان به سوزاندن آلاینده ها ادامه خواهند داد.
او با تاکید بر اینکه گردوغبار ناشی از اسفالت‌های غیر معیاری، دودزایی موترهای فرسوده و مشکلاتی که مسایل طبیعی از جمله محصور بودن کابل میان کوه‌ها در آلودگی هوای کابل موثر است، با قطعیت می‌گوید یگانه راه رهایی از وضعیت فعلی دسترسی همگان به برق و گاز است و تا زمانی که این مورد تحقق پیدا نکند، نباید از مبارزات فعلی اداره ملی حفاظت از محیط زیست توقع معجزه داشت.
معصومه امیری
اطلاع رسانی به مسئولین و مردم خود میتواند، بخشی از مبارزه با آلودگی هوا باشد.
تشکر از شما