ناتو؛ ناظر خشونت‌ها

پس از امضای توافق‌نامه امریکا و طالبان، ناتو از رسیدگی به موضوعات امنیتی عاجز مانده و گمان بر این است که با خروج امریکا، ناتو هم از افغانستان خارج شود.
این روزها خشونت‌ به اوج خود رسیده و طالبان و دولت افغانستان دو ضلع این خشونت‌ها هستند. امریکا با امضای توافق‌نامه با طالبان، پای خود را از دایره جنگ بیرون کشید. در کنار واشنگتن، ناتو هم به‌عنوان یک سازمان بزرگ امنیتی، به وسعت خشونت‌های جاری چشم بست و از نقش فعال به سازمان منفعل و نظارتی مبدل شد.
با این حال، همان‌طور که امریکا و طالبان صلح کردند، ظاهرا دیده می‌شود که ناتو هم با این گروه کنار آمده و مدتی است که هیچ‌گونه نقشی در درگیری‌های دولت و طالبان ندارد. در حالی‌که ناتو هسته مرکزی حمله به افغانستان بود که بر اساس تصویب شورای امنیت سازمان ملل به رهبری امریکا به این کشور آمد.
واشنگتن اعلام کرده که در یک‌سال گذشته هیچ نیروی امریکایی در افغانستان کشته نشده، اما در این‌جا فقط نیروهای امریکایی حضور ندارند. نظامیان کشورهای مختلفی در چارچوب ناتو حضور دارند و به‌ندرت دیده می‌شود که چنین حملاتی علیه نیروهای خارجی انجام شده باشد.
بر اساس معلومات وزارت دفاع، ۹۷درصد عملیات زمینی و ۸۰درصد عملیات هوایی نیروهای امنیتی افغان، مستقلانه و بدون همکاری نیروهای ناتو انجام می‌شود، در صورتی‌که ضرورت شود، وزارت دفاع از نیروهای ناتو کمک می‌طلبد. از جانب دیگر، هم‌اکنون همکاری‌های محدود ناتو صرف در انجام عملیات هوایی با نیروهای امنیتی وجود دارد و در صورتی‌که نیاز شود، آن‌ها به کمک این نیروها می‌شتابند.
در همین حال، پونته کورفو، نماینده ملکی ناتو در افغانستان اخیرا در نشستی با مقام‌های حکومت تاکید کرده که برای پیروزی مذاکرات دوحه، باید هرچه زودتر خشونت‌های جاری توقف داده شود.
در عین حال، ینس ستولتنبرگ، منشی عمومی ناتو حدود سه‌ماه پیش گفته بود که حضور نظامیان این پیمان در افغانستان بر اساس روند صلح تنظیم شده و هرگونه تصمیم در مورد تعدیل بیشتر حضور ناتو بر اساس ارزیابی از شرایط موجود و پابندی طالبان به توافق‌نامه آن گروه با ایالات متحده اتخاذ خواهد شد.
منشی عمومی ناتو گفته بود: «تمام متحدان ناتو از تلاش‌های صلح و گفتگوهای دوحه حمایت می‌کنند، اما باید ببینیم که طالبان به تعهدهای خود عمل می‌کنند؛ تعهدهایی ‌که شامل کاهش خشونت، فراهم کردن زمینه برای صلح درازمدت، قطع ارتباطات با القاعده و دیگر سازمان‌های تروریستی می‌باشد.»
شماری از آگاهان نظامی بر این باورند که ناتو هم حامی دولت افغانستان و هم حامی گروه طالبان است و به همین خاطر، بدون آن‌که نقشی در خشونت‌های جاری داشته باشد، به تاکتیک نظارتی روی آورده است.
اسدالله ندیم، آگاه نظامی در این رابطه به روزنامه راه مدنیت گفت: این فقط مربوط به افغانستان نمی‌شود، بل ناتو در هرجا که رفته، نظاره‌گر خشونت‌ها بوده و وضعیت بد امنیتی را به حالت خودش واگذار کرده و در این میان، تنها کسانی‌ که آسیب‌پذیر بوده، مردم هستند.«ناتو حامی دو طرف است. هم حکومت افغانستان و هم گروه طالبان. در این میان قربانی مردم می‌شوند و در حقیقت مملکت صدمه دیده است. مسوولان اساسی کشورهای عضو ناتو نقش نظارتی دارند و مداخله نمی‌کنند.»
ندیم تصریح کرد: خشونت‌های موجود از مدیریت سالم به مدیریت انحرافی سوق داده شده و در چنین مدیریتی، مردم و منافع ملی در نظر گرفته نمی‌شود؛ ممکن است که بازیگران این وضعیت تامین‌کننده منافع منطقه و کشورهای بزرگ جهانی باشند.
او همچنان با اشاره به چگونگی وضعیت طالبان تاکید ورزید که این گروه حریص قدرت و ثروت است و به‌همین خاطر، سالانه حدود دومیلیارد دالر عواید دارد و در عین حال، دولت افغانستان هم از نگاه بودجه مشکلی ندارد و پول آن را جهان و به خصوص کشورهای عضو ناتو تامین می‌کند، در حالی‌که اعضای ناتو خود مشکل بودجه دارند.
به گفتۀ او، توافق‌نامه امریکا با طالبان، در حقیقت توافق ناتو هم است، چون ناتو وابسته به سیاست‌های واشنگتن می‌باشد. امریکا تعیین‌کننده و تامین‌کننده بودجه ناتو است. «حرف امریکا، حرف اول ناتو است و نمی‌تواند از سیاست‌های امریکا بگذرد. کشورهای عضو ناتو در واقع به امریکا نیاز دارند. کشورهای کوچکی چون ناروی، دنمارک و آیسلند فوق‌العاده ثروت‌مند هستند، اما به‌تنهایی نمی‌توانند علیه روسیه از خودشان حمایت کنند و به همین خاطر است که به سیاست‌های امریکا نیاز دارند. بنابراین، توافق‌نامه‌یی که امریکا با طالبان امضا کرده، ناتو هم ناگزیر است که آن را رعایت کند.»
او معتقد است که با خروج امریکا از افغانستان، ناتو هم بند و بساط خود را جمع خواهد کرد و انتظار نمی‌رود که ناتو بدون امریکا حضوری قوی پیدا کند. از جانب دیگر، طالبان هم وابسته به ناتو است، زیرا کشور آلمان بود که امریکا و طالبان را به‌هم نزدیک کرد تا سرانجام توافق‌نامۀ به امضا برسد.
در همین حال، سیدحسن گردیزی، عضو مجلس نمایندگان به روزنامه راه مدنیت می‌گوید که پس از امضای توافق‌نامه امریکا با طالبان، نقش ناتو در موضوعات افغانستان پیچیده شده و بیشتر به حالت سردرگم می‌باشد. او ادامه داد که پس از امضای این توافق‌نامه ناتو از رسیدگی به موضوعات امنیتی این کشور عاجز مانده و گمان براین می‌رود که با خروج امریکا، ناتو هم از افغانستان خارج شود.
این عضو مجلس نمایندگان ابراز امیدواری می‌کند که واشنگتن و ناتو در این شرایط حاد امنیتی تصمیم عاقلانه بگیرند و تا زمانی‌که تفاهم‌نامه دولت افغانستان با طالبان امضا نشده و خشونت‌ها از بین نرود، حضورشان را در این کشور حفظ و از مشکلات بیشتر جلوگیری کنند.
او با بیان این‌که نقش مشورت‌دهی و آموزشی ناتو تاثیری نسبت بر آیندۀ این کشور نخواهد داشت، تاکید نمود که با توجه به خشونت‌های فزاینده، حالا زمان آن رسیده که ناتو جهت جلوگیری از تلفات غیرنظامیان و فروکش کردن این خشونت‌ها مداخله کند. «برای این‌که جو بایدن تا روزهای آینده به قدرت برسد، امیدوار هستیم تا بتوانیم روی ناتو و امریکا حساب بکنیم، مشکلاتی را که در کشور داریم با کمک آن‌ها حل شود و نیز گفتگوهایی‌که میان دولت و طالبان جریان دارد، باید به صورتی پیش برود که راه حل پیدا شود تا صلح سراسری تامین شود.»
با این همه، پنتاگون یا وزارت دفاع ایالات متحده به تازگی اعلام کرده که تا دو روز آینده، حضور نیروهای امریکایی در افغانستان به ۲۵۰۰ نفر کاهش خواهد یافت.
وزارت دفاع امریکا می‌گوید به‌رغم تصویب قانونی در کنگره برای ارزیابی خطرهای ناشی از ترک سریع افغانستان، روند خروج نیروهای امریکایی از این کشور متوقف نشده ‌است.
دونالد ترمپ دستور داده بود که شمار سربازان امریکایی تا پانزدهم ماه جنوری به حدود ۲۵۰۰نفر برسد؛ اما بعدا کنگره این کشور علیه تصمیم ترمپ رای داد و خواهان توقف خروج سربازان تا ارزیابی بعدی از عراق و افغانستان شد.
وزارت دفاع امریکا به خبرگزاری رویترز گفته که هیچ دستوری برای توقف خروج مشروط نیروها در حد ۲۵۰۰نفر در پانزدهم جنوری صادر نشده‌ است.
سید مهدی حسینی