وزیرخارجه ایران می‌گوید طالبان هنوز در فهرست گروه‌های تروریستی کشورش است اما در عین حال روابطی هم با آنها دارند
جواد ظریف وزیرخارجه ایران دوشنبه‌شب (۱جدی) مصاحبه اختصاصی با شبکه خبری طلوع‌نیوز داشت. روابط کابل-تهران، مذاکرات امریکا و طالبان و رابطه ایران با طالبان از محورهای اساسی این مصاحبه بود. وزیرخارجه ایران گفت که هرچند دولت ایران در قوانین خود طالبان را از فهرست گروه‌های تروریستی خارج نکرده اما در عین حال روابطی هم دارند. ظریف همچنان در مورد لشکر فاطمیون صریحا گفت که هنوزهم دوهزار جنگ‌جوی افغان در سوریه می‌جنگند و اگر دولت افغانستان بخواهد، این نیروها کمکی برای دولت افغانستان خواهد بود.
هرچند، روابط دولت افغانستان و ایران با مراودات تجارتی در دو دهه اخیر تا حدودی از ثبات لازم برخوردار بوده و کم‌تر شاهد تنش‌های سیاسی است اما ایران با نقاب مناسبات اقتصادی، به دنبال منافع سیاسی خود هم است. در این میان می‌توان از لشکر فاطمیون و طالبان نام برد که در واقع ابزار تامین‌کننده منافع ملی این کشور محسوب می‌شود.
لشکر فاطمیون
لشکر فاطمیون که بیشتر آنها را شیعه‌های مهاجر افغانستان تشکیل میدهند، در سال ۱۳۹۴ با حمایت مالی و نظامی دولت ایران به حمایت از نظام بشار اسد در جنگ سوریه فرستاده شد. بر اساس آمارها، لشکر فاطمیون ده الی پانزده هزار نفر برآورد شده است. استفاده ایران از مهاجران افغان در جنگ سوریه، حساسیت‌های ملی را در سطح داخلی افغانستان به وجود آورد و در دو سال اخیر، دولت افغانستان اعلام کرد که تهران نباید از مهاجران در جنگ‌های نیابتی سوءاستفاده کند.
در این رابطه، شماری از آگاهان باور دارند که سیاست استفاده از جنگ‌جویانی‌که از سوی کشورهای دیگر به اجاره گرفته می‌شوند، انعکاس خوبی ندارد، مخصوصا در ایران که یک تعداد مهاجرین به دلیل مشکلات معیشتی مجبور شدند تا وارد مجموعۀ جنگی شوند.
جعفر مهدوی، آگاه روابط بین‌الملل در گفتگو با راه مدنیت اظهار کرد: اگر ایران به این تصور است که مهاجران بر اساس باورهای اعتقادی‌شان در جنگ رفته باشند که استفاده از اتباع دیگر کشورها در جنگ نیابتی یک امر مردود است اما اگر از این نیروها در افغانستان برای پیش‌برد منافع کشور خاص استفاده شود، چه فاطمیون و چه کشور دیگری، یک امر محکوم و به منافع افغانستان نیست و این سیاست، افغانستان را به سوریه تبدیل می‌کند.
مهدوی تاکید کرد که باید تلاش‌ها در راستای جلوگیری از اقدامات کشورهای همسایه و منطقه برای استفاده از نیروهای نیابتی صورت گیرد و اگر این کشورها به راستی برای صلح و ثبات پایدار در افغانستان کمک می‌کنند، باید برای حمایت‌ها از مجرای تقویت نیروهای نظامی و امنیتی دولت کابل استفاده کنند.«استفاده از گروه‌های نیابتی چه از سوی امریکا، چه از سوی ایران، روسیه و هند باشد، یک امر مردود است و با منافع ملی افغانستان سازگاری ندارد.»
در همین حال، عتیق‌الله امرخیل آگاه نظامی در مورد این‌که ایران می‌خواهد از لشکر فاطمیون به دولت افغانستان کمک کند، می‌گوید که تهران تلاش دارد از مردم‌مان بر علیه خودمان استعمال کند؛ ایران باید بداند نباید سیاستی را که در عراق و سوریه استفاده کرد در افغانستان اعمال کند.
این آگاه نظامی همچنان خاطرنشان کرد که ایران به جای استفاده از لشکر فاطمیون، باید روابط خود را با طالبان قطع کند و همان‌گونه که این گروه برای سایر کشورها گروه تروریستی است، ایران نیز آنها را به‌عنوان یک گروه تروریستی به رسمیت بشناسد.
عتیق‌الله امرخیل تاکید نمود که موضع‌گیری‌ها و سیاست‌های ایران در قبال افغانستان ضد و نقیض است و تهران همواره با دروغ‌های خود به دنبال مداخله در امور مسایل داخلی افغانستان بوده است.
ایران و طالبان
ییش از این مقام‌های ایرانی حداقل دوبار با رهبران سیاسی طالبان در تهران دیدار کرده‌اند. در آخرین مورد، جواد ظریف، همان‌طوری که خود اعتراف کرد، با ملابرادر دیدار داشت. هرچند، تعدادی از دیپلمات‌های ایران در ولایت بلخ به دست طالبان کشته شدند اما روابط این کشور با طالبان تا پیش از شروع مذاکرات صلح در افغانستان، حسنه بود.
جعفر مهدوی معتقد است که همه کشورها در عرصه سیاست خارجی از ابزاری برای پیش‌برد منافع‌شان استفاده می‌کنند و ایران هم کشوری است که از نفوذ سیاسی، فرهنگی و امنیتی در افغانستان برخوردار است و طبعا از این نفوذ و جایگاه برای تعقیب منافع خود استفاده می‌کند.
به گفتۀ مهدوی، اما فرمول‌هایی‌که کشورها در منطقه و جهان با همسایگان ترتیب میدهند، واحد و یک‌سان نیست؛ کشورها با توجه به شرایط خاص سیاسی و امنیتی، فرمول‌ها و روش‌های مخصوصی را برای جستجوی منافع خود در کشورها تعقیب می‌کنند.
جعفر مهدوی تصریح کرد، ایران می‌خواهد هم‌زمان با اتخاذ سیاست‌های اعلامی و رسمی از دولت افغانستان حمایت کند و مناسبات نزدیک با دولت مستقر در کابل داشته باشد اما با توجه به نگرانی‌هایی‌که ایران از مرزهای شرقی خود دارد، با توجه به قوت طالبان، احتمال آمدن این گروه و نقش بسیار گسترده در معادلات سیاسی آینده افغانستان، نمی‌خواهد که تمام سرمایه‌گذاری‌اش را بالای حکومت افغانستان کند و تلاش دارد که با حفظ مناسبات با دولت افغانستان، با طالبان هم تعاملات خود را حفظ نماید.
این آگاه روابط بین‌الملل همچنان ابراز نگرانی کرد که مشکل زمانی پیش می‌آید سیاست‌ها و روابط در تناقض یک‌دیگر قرار گیرد و این موضوع قابل جمع نباشد؛ ایران انتخاب کند که آیا در پشت گفتمان جمهوریت است یا گفتمان امارت. اینجا مهم است که تهران باید موضع خود را واضح بسازد.
از جانب دیگر، عتیق‌الله امرخیل تاکید دارد که تا وقتی ۹۵درصد از خاک افغانستان در تسلط طالبان بود، ایرانی‌ها کوشش داشتند که به اتحاد شمال افغانستان، علیه طالبان کمک کند و کمک تهران به اتحاد شمال منجر به کشته شدن چند تن از دیپلمات‌های ایرانی شد اما حالا دست دوستی به طالبان دراز کرده است. امرخیل ادامه داد: این نشان می‌دهد که تهران در مسایل افغانستان دست‌درازی می‌کند.
با این همه، جواد ظریف وزیر خارجه ایران بار دیگر تاکید کرد که گروه طالبان اقدامات تروریستی زیاد داشته اما بلاخره یک گروه در داخل افغانستان است و در شرایط کنونی هم ضروری است که این گروه به‌عنوان بخشی از راه حل آیندۀ افغانستان باشد، نه راه حل آینده.
سید مهدی حسینی
