هر مناسبت بین‌المللی به متصدیان و فعالین آن روز، این فرصت را می‌دهد تا فعالیت‌های مربوط به آن را سازمان‌دهی کنند
سازمان ملل روزها، هفته‌ها، سالها و دهه‌های خاص را به عنوان مناسبت‌هایی برای بزرگ‌نمایی رویدادها یا موضوعات خاص تعیین می‌کند تا از طریق آگاهی و اقدام، تحقق اهداف سازمان را ارتقا بخشد. روزهای بین‌المللی فرصتی برای آموزش عموم مردم در مورد موضوعات مورد توجه، بسیج اراده و منابع سیاسی برای رسیدگی به مشکلات جهانی و بزرگ‌داشت و تقویت دست‌آوردهای بشریت است.
مضامین این مناسبت‌ها با زمینه‌های اصلی اقدامات و اهداف سازمان ملل؛ حفظ صلح و امنیت بین المللی، ارتقاء توسعه پایدار، حمایت از حقوق بشر، و تضمین قوانین بین‌المللی و اقدامات بشردوستانه مرتبط است.
ابتکار وجود روزهای بین‌المللی قبل از تأسیس سازمان ملل متحد است، اما سازمان ملل متحد آنها را به‌عنوان ابزاری قدرتمند در جهت اهداف خویش مورد استفاده قرار داده است. معمولاً یک یا چند کشور عضو هستند که این موارد را پیشنهاد می‌کنند و مجمع عمومی آنها را با یک قطع‌نامه تأسیس می‌کند. برخی مناسبت‌ها در حوزه کاری آژانس‌های تخصصی سازمان ملل متحد، مانند یونسکو، یونیسف، فائو و غیره بوده و توسط آنها، برنامه‌هایی در آن زمینه‌ها تدارک دیده می‌شده و بعدتر با پیشنهاد آن نهاد به تصویب مجمع عمومی رسیده است.
هر مناسبت بین‌المللی به متصدیان و فعالین آن روز، این فرصت را می‌دهد تا فعالیت‌های مربوط به موضوع روز را سازمان‌دهی کنند. سازمان‌ها و دفاتر سیستم سازمان ملل و مهم‌تر از همه، دولت‌ها، جامعه مدنی، بخش‌های دولتی و خصوصی، مدارس، دانشگاه‌ها و به طور کلی شهروندان، می‌توانند از یک روز بین‌المللی به عنوان یک سکوی پرش برای اقدامات آگاهی‌دهنده در زمینه موضوع آن روز استفاده کنند. علاوه بر افزایش آگاهی، سازمان ملل متحد با ایجاد این مناسبت‌های بین‌المللی به کشورها، توصیه‌هایی در زمینه اقداماتی برای حل جدی مشکلاتی که بر محور آن روز می‌چرخد ارایه می‌کند.
مجمع عمومی معمولا در قطع‌نامه‌های خود، توضیح می‌دهد که چه چیزی باعث شد آن روز را به‌عنوان یک مناسبت جهانی اعلام کند. به‌عنوان مثال، با اعلام ۲۳می به عنوان روز جهانی ریشه کنی فیستول زنان و زایمان، در قطع‌نامه آن، مواردی چون فقر، سوءتغذیه، نبود یا ناکافی بودن خدمات و مراقبت‌های بهداشتی، فرزندآوری زودرس، ازدواج کودکان، خشونت علیه زنان جوان و دختران و تبعیض جنسیتی را به عنوان دلایل اصلی فیستول زنان و زایمان ذکر کرده؛ همچنین تاکید بر اینکه فقر همچنان عامل اصلی خطرات اجتماعی است.
ممکن است بسیاری از مردم هرگز چیزی در مورد این بیماری که باعث برخی از مخرب‌ترین آسیب‌های ممکن در هنگام زایمان می‌شود، نشنیده باشند، با وجود این واقعیت که حدود دو میلیون زن در کشورهای در حال توسعه با آن زندگی می‌کنند و هر ساله بین ۵۰ تا ۱۰۰۰۰۰ مورد جدید رخ می‌دهد. این یک نمونه عالی از کار مهم آگاهی‌بخشی است که روزهای جهانی انجام می‌دهند.
علاوه بر این، این نهاد سازمان ملل در قطع‌نامه‌های خود اشاره دارد که کدام یک از جنبه‌های این مساله بیشترین نگرانی را برای کشورهای عضو سازمان ملل متحد، یا به عبارت دیگر، برای کل بشریت، به همراه دارد و باید در مورد آن اطلاع‌رسانی وسیع و چاره جویی شود و اقدامات لازمی در راستای اهداف آن روز انجام پذیرد.
مجمع عمومی در قطع‌نامه‌یی که ۲۳جون را به عنوان روز جهانی بیوه‌ها تعیین کرده، اظهار می‌دارد که به شدت نگران میلیون‌ها کودکی است که والدین آنها بیوه شده‌اند و در شرایط جدید و دشوار زندگی بدون همسر، کودکانشان ممکن است با شرایط خطرناکی از قبیل گرسنگی، سوءتغذیه، کار کودکان، دسترسی دشوار به مراقبت‌های بهداشتی، ازدست‌دادن تحصیلات، بی‌سوادی و قاچاق انسان روبرو شوند.
همانگو که پیشتر اشاره شد، برخی از روزهای بین‌المللی نه توسط مجمع عمومی، بل توسط آژانس‌های تخصصی سازمان ملل متحد اعلام می‌شود تا توجه عموم مردم را به موضوعات تحت تخصص خود مانند بهداشت، هواپیمایی، مالکیت معنوی و غیره جلب کند. به عنوان مثال، جهانی روز آزادی مطبوعات، که در ۳می جشن گرفته می‌شود، توسط سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو)، مستقر در پاریس اعلام شد و بعداً توسط مجمع عمومی تصویب شد.
از جمله مواردی که می‌تواند معیاری برای اندازه گیری میزان اثرگذاری این مناسبت‌ها باشد، صفحات مربوط به این روزها در سایت سازمان ملل است. مناسبت‌های بین‌المللی (که هفته‌ها، سالها و دهه‌ها نیز شامل آنها می‌شود) از پربازدیدترین صفحات وب‌سایت سازمان ملل است. هر روز بین‌المللی علاوه بر صفحاتی در سایت این سازمان، یک وب‌سایت اختصاصی نیز دارد که به شش زبان رسمی سازمان ملل در دسترس است.
از میان مناسبت‌های سازمان ملل، موردی که بسیار قابل توجه است، روز جهانی حقوق بشر است که در ۱۰دسمبر برگزار می‌شود. این روز در سراسر جهان با ابتکاراتی خاص و با حضور انبوهی از افراد از اقشار مختلف جامعه، گرامی داشته می‌شود. از دیگر روزهای محبوب، می‌توان به روز جهانی زن (۸ مارچ)، روز جهانی آب (۲۲ مارچ) و روز جهانی صلح (۲۱ سپتمبر) اشاره کرد.
نویسنده و مترجم: زهرا یزدان‌شناس، کارشناس ارشد حقوق بشر
