انفجار در غزنی ناشی از عدم همکاری طالبان با اقدامات فراجناحی و بشردوستانه برای جمع‌آوری مین و مهمات انفجارنشده بود
تصویری که براساس گزارش اخیر کمیسیون مستقل حقوق بشر در ذهنم می‌چرخد، کوچه‌یی در غزنی‌ست که یکی از همسایه‌ها ختم قرآن گرفته و به‌همین خاطر از روزهای معمول شلوغ‌تر است. تعدادی کودک که مدت‌ها به کمک هم سرگرم جمع کردن زباله‌های بازیافتی و پارههای آهن بودند، همان روز تصمیم می‌گیرند به کاکای زرنجی که کارش خرید این زباله‌هاست، بوجی پارههای آهن‌شان را بفروشند، نمی‌دانم پول شان را گرفتند یا هنوز در هیجان این بودند که چقدر گیرشان خواهد آمد که همگی می‌میرند، آن‌طور که انسان افغانی می‌میرد، ناهنگام و ناجوان‌مردانه، این سلاح عمل‌نکرده هر زمانی پیش‌تر یا بعدتر هم می‌توانست، منفجر شود، اما این فرصت را از دست نداد.
اقدامات برای رفع خطر مواد منفجره
ریاست انسجام و تطهیر ماین تایید می‌کند که اکثر قربانیان مواد انفجاری به جامانده از جنگ، کودکان هستند. البته در رابطه با مورد اخیر در غزنی آن‌ها گزارش کمیسیون حقوق بشر را تایید یا رد نمی‌کنند و می‌گویند در صورت وجود بمبی کارنکرده احتمال اینکه قدیمی باشد، کم است. آن‌ها می‌گویند ما در جریان جنگ هستیم و هر روز سلاح به بسیاری جاها منتقل می‌شود. اینکه یک منطقه پاکسازی شود به این معنا نیست که دیگر مواد منفجره‌یی وجود نخواهد داشت.
آن‌ها به روزنامه راه مدنیت در مورد فعالیت مناطقی که تحت کنترول طالبان است، می‌گویند ما فعلا در ولسوالی گیلان غزنی که حادثۀ اخیر در آن رخ داد، به‌علت وضعیت نامناسب امنیتی هیچ‌گونه فعالیتی نداریم و آخرین باری که در ولسوالی گیلان ماین‌پاکی داشتیم، مربوط به سال ۲۰۱۵ می‌شود، اما در صورت گزارش مردم محلی، تلاش می‌کنیم خود را به ساحه برسانیم.
طالبان هرگونه دست داشتن در انفجار غزنی را رد کردند در حالی که اگر شرایط برای فعالیت ریاست تطهیر ماین یا نهادهای فعال حقوق بشری در این زمینه مناسب بود و طالبان مانع آن نمی‌شد، به احتمال زیاد این واقعه و مرگ آن ۱۵کودک رخ نمی‌داد.
این ریاست در رابطه با آموزش کودکان و افراد ملکی برای شناسایی مواد خطرناک می‌گوید، برنامه‌های گسترده‌یی در این زمینه اجرا شده است. استفاده از مساجد و مکاتب به‌عنوان مراکز آموزشی در مناطق مختلف، استفاده از رسانه‌هایی چون تلویزیون و اعلام شماره تماس این ریاست به مردم تا در صورت دیدن مواد منفجرۀ عمل‌نکرده اطلاع دهند از جمله اقداماتی بود که به‌گفتۀ این ریاست برای ارتقای معلومات مردم انجام شد، البته باز هم معلوم نیست که چه تعداد از خانواده‌های ساکن در مناطق تحت کنترول طالبان چه میزان به این خدمات آموزشی برای شناسایی مواد منفجره دسترسی دارند.
ریاست انسجام و تطهیر معتقد است، گاهی مردم به‌خاطر وضعیت اقتصادی ضعیف و تصور اینکه بمبی که تا حالا منفجر نشده، بعد هم نخواهد شد، به خرید و فروش این وسایل می‌پردازند و همکاری لازم را با ما ندارند. کارشناسان تاکید می‌کنند که آموزش خطر مواد انفجاری عمل نکرده باید بر روی خطرات ناشی از انفجار برای کودکان و نوجوانان متمرکز شود و باید رفتارهای مخاطره‌آمیز آن‌ها را برطرف سازد. گسترش گزارش‌ها مبتنی بر جامعه و مراکز درمانی، حساسیت و نظارت را بهبود خواهد بخشید.
منع استفاده از سلاح‌های منفجره در مناطق پرجمعیت
مسوول بخش Save the Children در افغانستان گفت که علت انفجار غزنی مشخص نیست. برخی می‌گویند توسط بمب صورت گرفته و برخی دیگر معتقدند قطعه‌یی از مواد انفجاری عمل نکرده بوده که منفجر شده است. در هر صورت، ما از اینکه این همه کودک کشته شده‌اند، وحشت کردیم.
او در ادامه با اشاره به گزارش اخیرشان تحت عنوان «جنگ را علیه کودکان متوقف کنید» می‌گوید که بین سال‌های ۲۰۰۵ و ۲۰۱۹، حداقل ۲۶هزار کودک در افغانستان کشته یا معلول شده‌اند یعنی طی ۱۴سال گذشته به‌طور متوسط هر روز ۵کودک.
این سازمان خیریه در همین گزارش از انگلیس خواسته بود تا بیانیۀ سیاسی جلوگیری استفاده از سلاح‌های منفجره در مناطق پرجمعیت را تایید کند و همچنین از این کشور تقاضا داشت تا از نفوذ خود در صحنۀ جهانی استفاده کند و اطمینان حاصل کند که کودکان افغان آسیب‌دیده از سلاح‌های انفجاری به خدمات حیاتی دسترسی دارند.
بمب‌ها و سلاح‌های انفجاری عمل نکرده علاوه بر خطر انفجار، می‌توانند باعث آلودگی محیط زیست شوند. در بعضی از مناطق که این‌ها در خاک دفنند، مواد کیمیاوی مرتبط با مهمات می‌توانند به خاک و آب‌های زیرزمینی وارد شوند.
گروه غیردولتی اقدام علیه خشونت مسلحانه (AOAV) امسال اعلام کرد که تقریبا در هر سال از دهۀ گذشته، غیرنظامیان بیش از ۹۰درصد تلفات را در هنگام استفاده از سلاح‌های انفجاری در مناطق پرجمعیت متحمل شده‌اند.
آن‌ها تاکید داشتند که فراتر از تلفات فوری، بخشی از خطر ذاتی تاثیر نامتناسب بر ساختمان‌ها و زیرساخت‌های غیرنظامی است. این سلاح‌ها اغلب به منازل، مشاغل و زیرساخت‌ها آسیب می‌رساند. وقتی امکانات بهداشتی و درمانی آسیب ببینند یا از بین بروند، احتمال ابتلا به بیماری‌های عفونی به‌شدت افزایش می‌یابد. تاسیسات آسیب‌دیدۀ آموزشی برای کودکانی که مجبور به تعلیق یا پایان تحصیل می‌شوند، عواقب طولانی دارد که به احتمال زیاد بر دختران تاثیر منفی می‌گذارد.
این گروه به همراه دیده‌بان حقوق بشر در کنفرانس جنوایی که چندماه پیش برگزار شد، به کشورهای عضو فشار آوردند تا عدم استفاده از سلاح‌های انفجاری در مناطق با تراکم بالای جمعیت را به حقوق بشردوستانه یا حقوق جنگ اضافه کنند. ثبت این مورد به قوانین بشردوستانه، دولت‌ها را ملزم به ارایۀ گزارش‌ها و متعهد به اجرا و کمک به قربانیان درصورت بروز عوارض می‌کند. هرچند این تعهدات از نظر قانونی الزام‌آور نیستند، اما دارای اهمیت قابل توجهی‌اند، زیرا قادرند استندردهای رفتاری را ترسیم کنند و به روشن شدن قوانین بین‌المللی موجود کمک کنند.
معصومه امیری
