اشاره: در هیجدهم مارچ سال روان میلادی، مسکو میزبان نشست ترویکای توسعه‌یافته بود. در این نشست نمایندگان اعضای ترویکا، امریکا، روسیه و چین حضور داشتند. همین‌طور در این نشست پاکستان نیز دعوت شده بود. در این نشست سیاسیون افغانستان و اعضای هیات طالبان هم به عنوان مهمان ویژه شرکت کرده بودند. در نشست یک روزۀ مسکو که با سخنرانی سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه شروع شد، بر سر موضوعاتی همچون آتش‌بس، تهدیدات امنیتی برخاسته از افغانستان برای منطقه و روند صلح افغانستان بحث صورت گرفت. روزنامه راه مدنیت برای بررسی بیشتر آنچه در این نشست گذشته است، گفتگویی انجام داده با خانم حبیبه سرابی، از اعضای هیات مذاکره‌کنندۀ دولت در امور صلح که در نشست مسکو حضور داشته است. در این گفتگو در مورد روند مذاکرات دوحه، نشست مسکو و چشم‌انداز آیندۀ صلح بحث شده است:
راه مدنیت: خانم سرابی خوش آمدید به گفتگو و ممنون از وقتی که گذاشتید. البته ابتدا اجازه بدهید که دریافت جایزۀ معتبر (سیمون‌وی) را که چندی پیش از سوی فرانسه به شما اهدا شد، تبریک عرض کنم. این دستاورد برای شما باعث غرور زنان افغانستان و تمام کسانی است که برای برابری جنسیتی و حقوق زنان تلاش می‌کنند.
خوب است که بحث را با مذاکرات دوحه شروع کنیم. چند وقتی است که از دوحه خبری نرسیده، آیا مذاکرات متوقف شده؟ گروه‌های تماس کجا هستند حالا؟
سرابی: در دوحه مذاکرات جریان دارد. مذاکرات به گونه‌‌یی است که ما همیشه حرف نو نداریم. چنین نیست که همیشه یک خوراک مطبوعاتی داشته باشیم، اما این به معنای توقف مذاکرات نیست. در روند مذاکرات مسایلی مورد گفتگو قرار می‌گیرد برای ساعت‌ها و روزهای متوالی. تا حال شده است که ما بر سر یک پاراگراف تا دو روز هم بحث کردیم، اما این مسایل در رسانه‌ها بازتاب داده نمی‌شود، چون اهمیتی هم ندارد که بازتاب داده شود. ولی اینکه در رسانه‌ها از دوحه خبری نمی‌رسد، به معنای توقف مذاکرات نیست.
راه مدنیت: آیا گروه‌های تماس دولت و طالبان در دوحه حضور دارند؟
سرابی: بلی. بالفعل که من با شما صحبت می‌کنم تیم‌های تماس در دوحه هستند و مذاکرات به صورت دوام‌دار جریان دارد. تیم‌های تماس در دوحه حضور دارند و برعلاوۀ آنها چند تن دیگر هم از اعضای مذاکره‌کننده در دوحه هستند. تنها ما چند نفر که به مسکو رفته بودیم، دوحه را ترک کردیم و حالا کابل هستیم. به زودی هم دوباره برمی‌گردیم.
راه مدنیت: ممکن است بگویید آخرین باری که میان گروه‌های تماس ملاقات صورت گرفته، چه وقت بوده؟
سرابی: بلی، همین چهارشنبه هفته پیش، چهارم حمل میان گروه‌های تماس ملاقات صورت گرفت و ما در جریان بحث قرار گرفتیم.
راه مدنیت: تیم تماس کی‌ها هستند؟ آیا برای شما امکان دارد که از آنها اسم ببرید؟
سرابی: واقعیت این است که ما گروه تماس را معرفی نمی‌کنیم. در روند مذاکره همین تعهد داده شده که افراد گروه تماس نام برده نشوند. اما باید اضافه کنم که گروه تماس، افرادی مشخص نیستند. گروه تماس به صورت دوره‌‌یی انتخاب می‌شوند. یعنی در هر دوره پنج نفر از طرف ما و پنج نفر از طرف طالبان انتخاب می‌شوند، اما نه برای همیشه؛ بل برای یک دوره مشخص. بعد از پنج مجلس یا ده مجلس یک گروه دیگر تعیین می‌شود؛ مثلا تا حالا چهار بار گروه تماس تغییر کرده است.
راه مدنیت: پس می‌توانم از حرف‌های شما چنین برداشت کنم که مذاکرات دوحه برخلاف آنچه در رسانه‌ها گفته می‌شود، با بن‌بست مواجه نشده و همچنان ادامه دارد.
سرابی: بلی، دقیقا. مذاکرات دوحه به صورت مداوم جریان دارد و گروه‌های تماس در دوحه هستند. من هم در برخی رسانه‌ها دیده‌ام که مدعی توقف مذاکرات می‌شوند، اما مذاکرات متوقف نشده و ادامه دارد. در همان زمانی که از سوی برخی رسانه‌ها گفته می‌شد در دوحه مذاکرات متوقف شده، ما مصروف مذاکره بودیم.
راه مدنیت: بحث را با نشست مسکو ادامه می‌دهیم. چشم‌دید خودتان از نشست مسکو را بگویید؟ از جوّ نشست مسکو بگویید، این نشست را چگونه یافتید؟ این نشست تقویت‌کنندۀ مذاکرات دوحه بود یا در تقابل با آن؟ این نشست بیشتر در راستای دوحه بود یا یک نوع آمادگی برای استانبول؟
سرابی: خوب، قبلا هم یک نشست دیگری به اسم فارمت مسکو داشتیم که در سال۲۰۱۸ برگزار شده بود و خودم در آن شرکت کرده بودم. در نشست۲۰۱۸ از کشورهای مختلف؛ تاجیکستان، اوزبیکستان، قرقیزستان و پاکستان دعوت شده بود. نمایندۀ امریکا هم به گونۀ ناظر شرکت کرده بود. در آن زمان من معاون شورای عالی صلح بودم و از همان آدرس در نشست مسکو شرکت کرده بودم. در نشست هیجدهم مارچ هم نمایندگان پاکستان، روسیه، چین و امریکا حضور داشتند. همین‌طور نمایندۀ قطر و ترکیه هم حضور داشتند. شرکت کشورهای مختلف در نشست مسکو برای ما نشان‌دهندۀ هماهنگی میان کشورهای مختلف در مورد صلح افغانستان بود و این هماهنگی، برای ما و روند صلح افغانستان یک نقطۀ مثبت است. همین‌طور در این نشست این مساله مطرح شد که دوحه می‌تواند یک آجندای خوبی برای نشست استانبول آماده بسازد. همین‌طور نکتۀ مثبت دیگر نشست مسکو اعلامیه‌‌یی بود که صادر شد و در آن اعلامیه، آمده بود که امارت برای کشورهای منطقه و جهان قابل قبول نیست.
راه مدنیت: آیا در مورد طرح دولت انتقالی که از سوی دولت امریکا پیشنهاد شده است، در نشست مسکو بحثی صورت گرفت؟
سرابی: جسته و گسیخته مطالبی مطرح شد در مورد این طرح. افرادی اظهار نظر کردند، اما بحث روی محتوای طرح صورت نگرفت.
روزنامه راه مدنیت: یعنی این طرح و گفتگو در مورد آن در آجندای نشست قرار نداشت؟
سرابی: نخیر. در آجندا به صورت رسمی گفتگو در مورد طرح وجود نداشت. حتی گفتگویی هم صورت نگرفت.
راه مدنیت: شب قبل از سفر سیاسیون به مسکو، نامۀ سفیر افغانستان در روسیه، آقای طیب از سوی برخی رسانه‌ها منتشر شد. تعبیری که رسانه‌ها داشتند، این بود که این سفر، سفری تحقیرآمیز است و از نمایندگان افغانستان، آن‌چنان که قواعد دیپلوماتیک حکم می‌کند، میزبانی صورت می‌گیرد. بعد از سفر هم در رسانه‌ها مطالبی مطرح شد در مورد اینکه رفتار با نمایندگان افغانستان به گونۀ مطلوبی نبوده. آیا واقعا رفتار افرادی که در مسکو بودند با شما نامطلوب بود؟
سرابی: رفتار مسکو با ما مناسب بود. نمایندۀ رسمی مسکو به استقبال ما آمده بود در میدان هوایی و همان‌طوری که قواعد دیپلوماتیک حکم می‌کرد، از ما میزبانی و استقبال شد. بلی، برخی جزییات وجود داشت که به نظرم بیش از اندازه کلان شده است. همان پذیرایی‌‌یی که لازم و مطلوب بود از ما صورت گرفت.
راه مدنیت: شما اشاره‌‌یی به حضور نمایندگان روسیه، پاکستان، امریکا و چین در نشست مسکو داشتید، اشاره‌‌یی هم به هماهنگی میان این کشورها در قبال صلح، آیا واقعا به نظر شما چنین هماهنگی و اجماعی میان کشورهای منطقه یا حداقل همان کشورهای حاضر در نشست به وجود آمده؟ به‌عنوان نمونه آیا پاکستان متمایل به صلح در افغانستان است؟
سرابی: در ظاهر قضیه ما می‌بینیم که کشورهای منطقه از صلح حمایت می‌کنند. حتی حضور کشورهای مختلف در نشست‌های مربوط به صلح، نشانه‌‌یی از هماهنگی و یک نوع اجماع است. به‌عنوان نمونه در نشست‌های قبلی مسکو، نمایندۀ امریکا حضور نداشت. اگر هم حضور داشت به گونۀ ناظر بود، اما در نشست هجدهم مارچ نمایندۀ آمریکا هم شرکت کرده بود که این نشانۀ خوبی است.
راه مدنیت: چه تضمینی وجود دارد که این سیاست تنها به ظاهر و محدود به سیاست اعلامی نباشد و کشوری مانند پاکستان، در سیاست اعمالی خود همچنان به شورشیان کمک کند؟
سرابی: این را باید در عمل دید. فعلا در سیاست اعلامی و در ظاهر از صلح حمایت می‌کند. باید دید که در عمل چه خواهد کرد.
راه مدنیت: برگردیم به نشست مسکو. یکی از مواردی که در مورد نشست مسکو زیاد انتقاد شده بود، حضور تنها یک زن در این نشست بود. به‌طور قطع انتقاد به میزبان و دعوت‌کننده وارد است نه به شما، اما سوال این است که آیا شما واکنشی در این مورد انجام دادید نسبت به دعوت‌کننده‌ها؟
سرابی: بلی. من در همان ابتدای صحبتم آقای کابلوف نمایندۀ ویژۀ روسیه را مخاطب قرار دادم و به وی گفتم که چرا تنها من باید تنها زنی باشم که در این نشست شرکت کرده‌ام. من مستقیما کابلوف را مورد انتقاد قرار دادم. همین‌طور از تمام کشورهای دعوت‌کننده خواستم که در نشست‌های بعدی در هر جا که برگزار شود، باید زنان حضور داشته باشند. زنان بخش کلانی از جامعه هستند و نباید نادیده گرفته شوند. اولین حرف من همین انتقاد و درخواست بود.
راه مدنیت: رفتار طالبان با نمایندگان افغانستان چگونه بود؟ واضح‌تر بپرسم آیا طالبانی که در دوحه حضور دارند یا در مسکو بودند، با طالبان دهۀ نود تفاوت کرده‌اند؟
سرابی: یک نکته را باید بگویم که طالبان تغییری نکرده‌اند. طالبان همان افرادی هستند که در دهۀ نود ظهور کردند و تفاوتی ندارند، اما یک چیز در مورد نشست مسکو برای خودم بسیار تعجب‌آور بود و آن رفتار طالبان در مسکو بود. طالبان در مسکو رفتاری پرخاش‌گرانه داشتند. گرچند این پرخاش‌گری‌ها در روند مذاکرات دوحه هم دیده می‌شد، اما باز هم در مذاکرات دوحه، طرفین تلاش می‌کردند تا بحث را به آرامی و مدارا پیش ببرند. اما در مسکو برای من تعجب‌آور بود که رفتار طالبان پرخاش‌گرانه شده بود. در رفتار خود هم پرخاش‌گرانه رفتار کردند. این برای من تعجب‌آور بود، اما در ختم خوب بود و تا حدودی صحبت‌ها عادی شد.
راه مدنیت: یکی از مواردی که در رسانه‌ها زیاد بازتاب داده شد، کشمکش لفظی میان مارشال دوستم و ملافاضل، فرماندۀ نیروهای طالبان در سال‌های۱۹۹۰ است. شما به عنوان شاهد عینی چگونه این کشمکش را دیدید؟
سرابی: این کشمکش زیاد جدی نبود. در جریان سلام علیکی یک کشمکش ساده اتفاق افتاد. به آن اندازه که در رسانه‌ها بازتاب داده شده است، کشمکش جدی‌‌یی نبود.
راه مدنیت: می‌خواستم در مورد طرح آقای غنی از شما بپرسم. طرح انتخابات زودهنگام که گویا قرار است آقای غنی در نشست استانبول از آن رونمایی کند. دیدگاه شما در مورد این طرح چیست؟
سرابی: این طرح هنوز به دست ما نرسیده است. ما تنها در مورد طرح دولت انتقالی در دوحه با تیم دولت گفتگو و بحث کردیم، نظرات‌مان توحید شده و به کابل فرستاده شده است، اما طرح انتخابات زودهنگام هنوز به دست ما نرسیده است.
راه مدنیت: در پایان می‌خواهم پیام شما را خطاب به زنان افغانستان داشته باشم. شما به عنوان یک بانوی موفق این سرزمین هستید. مدتی والی بامیان بودید. برندۀ جایزۀ (سیمون‌وی) شدید و سال‌ها برای زنان زحمت کشیدید، پیام شما به زنانی که شما را به‌عنوان الگو و نمایندۀ خود می‌دانند، چیست؟
سرابی: پیام من به زنان افغانستان این است که خسته نشوند و به مبارزات خود ادامه بدهند. مبارزه جزیی از زندگی ما زنان افغانستان است. مبارزه ما باید ادامه داشته باشد تا وقتی هویت ما در جامعه تثبیت شود. همچنان باید ما زنان هماهنگی داشته باشیم و شبکه‌سازی کنیم.
راه مدنیت: ممنون از شما که به گفتگو شرکت کردید.
سرابی: ممنون از شما که میزبان این گفتگو بودید.
گفتگوگردان: محمدهادی ابراهیمی
