طالبان گمان می‌کنند از هم‌اکنون برنده‌اند؛ با یا بدون مذاکرات صلح

منبع: نیویارک تایمز/ آدام نوسیتر

ترجمه: زهرا بهره‌مندی

جامعه بین‌المللی در تلاش است تا صلح در افغانستان را تامین کند، اما طالبان معتقدند که آنها دست بالاتر دارند و همین را می‌گویند: «ما دشمن را شکست داده‌ایم»

ادبیات متکبرانه طالبان غیرقابل کتمان است: از سخنرانی جنگ‌ستیزانه معاون رهبر آنها، لاف زدن در مورد «فتوحات» به دست آمده تا اشارات سخره‌آمیز به «اربابان خارجیِ» دولت «غیرقانونی» کابل، تا شمارش وب سایت‌های خود طالبان از «سگ‌های مردارشده» (اشاره به سربازان افغان) همگی ترویج یک پیام جسورانه است: ما همین لحظه هم پیروز جنگ هستیم.

و این باور که ریشه در واقعیت نظامی و سیاسی کشور دارد، اکنونِ بی‌ثبات افغانستان را شکل می‌دهد. در آستانه مذاکرات آینده در ترکیه درباره آینده این کشور، این چالش بسیار کلان اما نادیده گرفته‌شده (فیل در اتاق) است: واقعیت نیمه تصدیق شده که طالبان دست بالا دارند و بنابراین آشکارا علاقه کمی به سازش نشان می‌دهند یا با ایده رایج امریکایی یعنی تقسیم قدرت همراهی می‌کنند.

با وجود اینکه لفاظی‌های فعلی طالبان نیز تبلیغاتی است، اما احساس واهمه‌انگیز تفوق طالبان، دولت مستاصل افغانستان را ملزم به پاسخ می‌کند و بر مذاکره‌کنندگان مضطرب خارجی تاثیر می‌گذارد. یک دیپلمات ارشد غربی در کابل گفت که این امر به واگذاری ده‌ها چک‌پاینت و تضعیف روحیه در میان نیروهای امنیتی افغانستان کمک می‌کند که پیشتر با نرخ تلفات غیرقابل تحمل و بی‌ثبات شاید ۳۰۰۰ نفر در ماه آسیب دیده بود.

این گروه پنهان نمی‌کند که افتخار دارد ایالات متحده، مخالف اصلی آنها به مدت بیست سال، را مجبور به مذاکره با طالبان کرده و نیز در سال گذشته باعث امضای توافق‌نامه خروج کامل نیروهای امریکایی از افغانستان تا اول ماه می۲۰۲۱ شده است. در عوض، طالبان توافق کردند که حمله به نیروهای خارجی را متوقف و روابط خود را با گروه‌های تروریستی بین‌المللی مانند القاعده قطع کنند.

دولت بایدن هنوز به طور قطعی اعلام نکرده آیا این مهلت را که فقط چند هفته دیگر از آن باقی مانده، رعایت می‌کند یا خیر.

سراج‌الدین حقانی، معاون گروه طالبان، در سخنرانی اخیر خود گفت: «هیچ مجاهدی چنین فکر نمی‌کرد که با چنین حالت خوب روبه‌رو می‌شویم، تمام غرور امپراتوری سرکش دنیا را با خاک یک‌سان می‌سازیم و آن‌ها به مغلوبیت و شکست خود از دست ما اعتراف می‌کنند. خوشبختانه، این حالت خوب امروزی ما و شما، نتیجه قربانی‌های شماست. این را کسی برای ما به ارمغان نداده است.»

تقریبا هر روز، وب‌سایت طالبان گزارش‌هایی را مبنی بر پیوستن افراد به جبهه خود ارایه می‌دهد، اگرچه احتمالا در جزییات اغراق شده است، همان گونه که طالبان و دولت افغانستان هم در آمار تلفات یکدیگر اغراق می‌کنند. در یکی از عناوین خبری اخیر آمده است: «۵۹ تن از نیروهای دشمن به جبهه امارت اسلامی پیوست.»

با پشت سر گذاشتن امریکایی‌های مقتدر، باقی بازی اطفال است. از نظر طالبان، این بازی در اصل تمام شده است.

جاوید کوهستانی، آگاه امور سیاسی و مقام اسبق امنیتی در کابل، گفت: «آنها فکر می‌کنند که امریکایی‌ها را شکست داده‌اند، بنابراین می‌توانند دیگر نیروهای افغان را نیز شکست دهند و کشور را تحت کنترول خود درآورند.»

آقای کوهستانی گفت: «طالبان که از سال ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ بیشتر کشور را اداره می‌کردند، علاقه‌یی به تقسیم واقعی قدرت ندارند.» وی افزود: «آنها در حال برنامه‌ریزی برای بازگرداندن امارت اسلامی خود هستند و همه کسانی را که در فساد و زمین‌خواری دست داشته‌اند مجازات خواهند کرد.»

آنتونیو جیوستوزی، کارشناس برجسته طالبان، با این عقیده که طالبان لزوما تمایل به تحمیل مجدد یک رژیم اسلامی تندرو را دارند، مخالفت کرد. وی گفت: «تا زمانی که آنها بتوانند از طریق یک توافق سیاسی به قدرت برسند، بین گزینه تاسیس امارت اسلامی و یا دموکراسی انتخاب وجود دارد. هدف این خواهد بود که به یک قدرت مسلط تبدیل شویم.»

به گفته تحلیل‌گران، طالبان می‌دانند که افغانستان، کشوری وابسته به کمک‌ها که ۸۰درصد هزینه‌های آن از طریق دونرهای بین‌المللی تأمین می‌شود، توانایی تحمل انزوای آن دوران را ندارد.

همان گونه که طالبان در استفاده از رسانه‌های اجتماعی، تبلیغات آنلاین و یک وب‌سایت ستیزه‌جو به زبان انگلیسی آشکارا متبحر شده‌اند – اگرچه آنها هنوز هم اغلب تلیفون‌های هوشمند را در مناطقی که تحت کنترول دارند، ممنوع می‌دانند – زبان آنها نیز در بازتاب حال حاضر پیشرفت داشته است.

تحلیل‌گران می‌گویند با تغییر قاطع در اقبال نظامی، سخنان آنها قاطعانه و پیروزمندانه شده است، وضعیتی که همین سه سال پیش غیرممکن به نظر می‌رسید.

نتیجه چنین وضعیتی، پافشاری دولت افغانستان بر انتظار کشیدن یک پایان مرگ‌بار برای شورشیان است. مقامات دولتی به‌ندرت ادعا می‌کنند که آنها برنده هستند، زیرا نمی‌توانند. شواهد تفوق طالبان در حمله مداوم شورشیان به قریه‌ها، تجاوز سیستماتیک آنها به شهرها و هجوم بیش از پیش آنها به پوسته‌های نظامی، بسیار شایع است.

مذاکره‌کنندگان امریکایی ایده سازش و تقسیم قدرت را پیش می‌کشند، اما مقامات دولتی تا حد زیادی در برابر آنها مقاومت می‌کنند؛ بیشتر به این دلیل که هر دولت موقت به احتمال زیاد رییس جمهوری افغانستان، اشرف غنی را به کناره‌گیری واخواهد داشت. او قاطعانه حتی از سنجیدن آن خودداری کرده است.

درعوض، دولت زبان استیصال و درماندگی به کار گرفته است که نشان می‌دهد مبارزه خونین شدت خواهد گرفت. در اوایل این ماه، یک مقام ارشد به خبرنگاران در داخل مجموعه ارگ ریاست جمهوری که به شدت از آن محافظت می‌شود، گفت که توافق بر سر دولت ایتلافی – که اخیرا توسط زلمی خلیل‌زاد، فرستاده ویژه امریکا به هر دو طرف پیشنهاد شده بود- توسط طالبان به عنوان «اسب تروا» برای به دست گرفتن قدرت مورد استفاده قرار می‌گیرد.

این مقام گفت «با توجه به شناخت روان‌شناسانه از آنها، تصور این که شورشیان با آن موافقت کنند کاملا غیر واقع‌‌بینانه بود. من قول نمی‌دهم وضعیت در آینده بهتر شود، اما ما به جنگ ادامه خواهیم داد.»

آقای غنی در سخنان خود در انستیتوی آسپن در جنوری یک یادداشت بسیار بدبین به نظر می‌رسید. وی در مورد طالبان گفت: «در ادبیات آنها، افغانستان مکانی است که نبرد نهایی در آن رخ می‌دهد.»

وی گفت: «ما به بهترین‌ها امیدواریم، اما برای بدترین شرایط آماده می‌شویم.»

چشم‌انداز تلخ دولت غنی همچنین منعکس‌کننده دستاوردهای ارضی گروه شورشی است. به گفته دید‌بان دولت امریکا در امور افغانستان، در ماه دسمبر، نزدیک به ۲۰۰ چک‌پاینت در قندهار، سنگر تاریخی طالبان، توسط نیروهای امنیتی افغانستان تسلیم شده است.

آقای جیوستوزی، درباره ادعاهای پیروزی این گروه شورشی گفت: «من فکر می‌کنم آنها ۹۰درصد حق دارند. واضح است که جنگ از دست رفته، واضح است که همه چیز در مسیر اشتباه پیش رفته است، اوضاع در زمان غنی بدتر شده است، روند به نفع طالبان است.»

برخی از تحلیل‌گران هشدار می‌دهند که اگرچه طالبان فکر می‌کنند پیروز شده‌اند، اما بازیگران مسلح دیگری در معادله افغانستان این پیروزی اجباری را دشوار خواهند کرد. این تجربه از ۲۵سال پیش بود، زمانی که طالبان مجبور شدند در جنگ روبروی فرماندهان نظامی در شمال و شرق قرار بگیرند و نتوانستند کنترول کامل بر تمام کشور را به‌دست آورند.

یک گروه شبه نظامی در مرکز افغانستان به رهبری علیپور، یک جنگجوی محلی، در ماه‌های اخیر آتش خصومت با دولت را شعله‌ور کرده است. سیاسیون قدیمی قدرت در غرب و شمال کشور جنگجویان را برای دفاع در برابر طالبان در صورت لزوم بسیج کرده‌اند.

در همین حال، طالبان برای خاموش نگه‌داشتن افراد ملکی در روستاها، به ترس متوسل می‌شوند. یک ابزار موثر شورشیان استفاده از شبکه پنهان زندان‌های مخفی موقتی است که در آن کسانی که مظنون به کار در دولت یا همکاری با آنها هستند، شکنجه و مجازات می‌شوند.

اما برخی نیز طالبان را از مقامات افغانستان کمتر فاسد می‌دانند. مبنای قضات این افراد شاید کارآمدتر بودن طالبان در حل اختلافات مدنی و ملکی نسبت به نهادهای متزلزل دولتی است.

توماس راتیگ، مدیر شبکه تحلیل‌گران افغانستان، در مقاله اخیر خود به این نکته اشاره کرده که در برخی از مناطق تحت کنترول طالبان، آنها به مکاتب دختران اجازه داده‌اند تا به فعالیت خود ادامه دهند؛ هرچند او خاطرنشان می‌کند که این ممکن است بیشتر به دلیل ضرورت سیاسی باشد نه تغییر در ایدیالوژی آنها.

از سویی دیگر، پیام‌های بیش از پیش مطمین طالبان عمیقا در میان اعضای پایین‌دست آنها نفوذ کرده، بخش عمده‌‌یی از این اتفاق به دلیل حوادث اخیر است.

مسلم محبت، جنگجوی اسبق طالبان از واتاپور در ولایت کنر، گفت: «مردم گفتند که امکان شلیک به نیروهای امریکایی وجود ندارد. آنها می‌گفتند اگر شما به سمت آنها شلیک کنید سر سلاح خم می‌شود، اما ما به آنها حمله کردیم و هیچ اتفاقی نیفتاد.»

آقای محبت، که در برخی از سهمگین‌ترین نبردهای مبارزه علیه ایالات متحده شرکت کرده، گفت: «ما به آنها حمله می‌کردیم و آنها را مجبور به ترک منطقه می‌کردیم.»

از نظر شورشیان، پیشرفت‌های آنها به طور حتمی منجر به پایان دولت کابل خواهد شد.

اشلی جکسن، کارشناس طالبان در انستیتوی انکشاف فرامرزی می‌گوید: «در میدان نبرد این حس وجود دارد که ما از هر زمان دیگری قوی‌تر هستیم. تقسیم قدرت و دموکراسی در فرهنگ سیاسی آنها منفور است.»