پوهیالی جمشید همیش «اصلان»
مقدمه
به موازات گسترش فناوری‌های نوین اطلاعات و ارتباطات بشر و پیشرفت تخنیک و صنعت در عرصه‌های مختلف همراه با آن جرایم نیز شکل پیشرفته را گرفته و بشر شاهد ظهور نسل جدیدی از جرایم می‌باشد که شناخت آن مستلزم مطالعات دقیق و جرم‌شناسی جدید است. اگر چه نمی‌توان هیچ جامعه‌یی را بدون جرم تصور نمود؛ در مقابل انسان نیز هیچ‌گاه نسبت به وقوع جرم بی‌تفاوت نبوده و در راستای مبارزه با آن، در تلاش برای استفاده از شیوه‌های نوین و مؤثر در جهت کشف جرایم بوده است.
هدف این نوشتار آن است که برای جلوگیری و مبارزه با جرایم، تدابیر و شیوه‌های نوینی ارایه کند تا از پدیدۀ شوم اجتماعی به‌نام جرم که در هر زمان ومکان به اشکال و انواع مختلف در حال اتفاق افتادن است جلوگیری کرده و یا از تاکتیک‌ها و روش‌هایی استفاده شود که مثمر بوده و در شناسایی مرتکب جرم، پولیس را یاری رساند.
بنابراین در این مقاله پیشنهاد می‌شود تا حد امکان، با توجه به پیشرفت‌های علمی و تخصصی‌شدن امور پولیس که مبارزه با جرایم را آسان ساخته، برای موفقیت هر چه بهتر و بیشتر در کشف وشناخت مجرمین نیز، پولیس با تجهیزات روز مجهز شود؛ تا به‌صورت مناسب و به‌موقع در راستای ارایه خدمات بهتر برای شهروندان کشور و دفاع از حقوق و آزادی‌های شهروندی آن‌ها در برابر مجرمین تلاش نمایند.
چکیده
با توجه به رشد سریع تکنالوژی و تحول عصر اطلاعات وگسترش ارتباطات شبکه‌یی ودر عین حال سهولت ارتکاب جرایم مرتبط با فناوری‌های نوین، امروزه یکی از مهم‌ترین وظایف پولیس جلوگیری از جرم است. جلوگیری از رفتارهایی که جان و مال افراد را تهدید می‌کند از شاخص ترین وظایف و مأموریت‌های پولیس محسوب می‌شود و با به کار بردن روش‌های مدرن در کشف جرم ودریافت فاعل اصلی موفق می‌شود.
کلید واژگان
کشف جرم، جرم، اکتشافات نوین علمی، روش‌های جدید.
بررسی مدارک اثباتیه جرم، توسط پولیس و به کمک روش‌های علمی انجام می‌گیرد. سابقه جرم وجنایت خیلی طولانی بوده وآغاز آن به آغاز زندگی انسان برمی‌گردد، اما مبارزه با جنایت هم سابقه‌یی بس طولانی دارد. از دیر زمان بشر کوشیده است خود را در برابر این پدیده اجتماعی مجهز کند، مجرم و جانی را نسبت به فطرت ضد اجتماعی‌شان بسنجد و بررسی نماید.
درباره انگیزۀ ارتکاب جرم، مطالعات و تحقیقات زیاد انجام شده و دانشمندان علوم جزایی هر یک عقیدۀ اظهار کرده‌اند. چارلز گورینگ انگلیسی می‌گوید: تمایل به ارتکاب جرم ارثی است و از پدر به فرزند به ارث منتقل می‌شود. میل به عمل مجرمانه از جنبه‌های مختلف علمی بررسی شده وبه همین علت گفته شده جرم پدیدۀ مرکبی است؛ داری وجوه مختلف از نظر علمی. در تحقیق که به‌تازگی به‌عنوان یک کشف بزرگ علمی به جهانیان عرضه گردید، بر جنبۀ توارثی جنایت هم تأکید شده است.
در این تحقیق فاش گردیده که یک کروموزوم اضافی نوزادی را از رحم مادر بسوی جنایت سوق می‌دهد وبه‌معنای دیگر جنایت‌کاران به‌هنگام تولد جانی هستند.
صاحبان این فرضیه اظهار می‌دارند که مرد طبیعی دارای یک کروموزوم x ویک کروموزوم y است؛ اما وقتی در سلول مردی یک کروموزوم y اضافی باشد، وضع ساختمانی او دگرگون شده و به‌نظر می‌رسد این y اضافی عامل همه جنایت‌ها باشد. گفته شده است که از هر صد کودک، یک کودک با چنین نقصی به‌دنیا می‌آید.
این y اضافی در آزمایشگاه‌ها به کمک اشعه اکس کشف می‌شود، ولی تاکنون علت و طریقۀ به‌وجود آمدن آن روشن نشده است. باید مراقب کودکانی که به این وسیله شناخته می‌شوند؛ بود و روش خاصی در آموزش آن‌ها به کار برد.
محققان کشف نموند که این کروموزوم اضافی چگونه روی اعمال مغزی اثر میگذارد؛ شاید روزی کشف دکترس جاکوس ونظریات دکتر لدر برگ به درمان قدیمی‌ترین بیماری بشر، یعنی جنایت منتهی شود.
یک نظریه دیگر می‌گوید: جنایات درواقع از یک انحراف جسمی سرچشمه می‌گیرند؛ قدرت جسمی با تأثیر آشکار و پنهان خود انسان را به ارتکاب جرم وا می‌دارد. یک جنایت‌کار بیشتر از نظر جسمی احساس حقارت می‌کند؛ آن‌گاه برای گشودن عقدۀ حقارت خود دست به اسلحه میبرد و آدم می‌کشد تا ابراز قدرتی کرده باشد.
نظریۀ دیگر می‌گوید: جنایت‌کاران بیشتر داری نقایص جسمانی هستند وبا جراحی پلاستیک می‌توان آن‌ها را نجات داد.
آمار جنایات در همه زمینه‌ها رو به افزایش است و لازم است برای مقابله با جنایت‌کاران و خنثی کردن اعمال مجرمانه مبارزه پیگیر و دامنه‌داری انجام شود.
همکاری پولیس بین‌المللی از ارکان زنده و امیدبخش این مبارزه است. نزدیک به ۱۰۰کشور اکنون عضو بین‌المللی پولیس انتر پول هستند و مجرمینی که متواری هستند، به کمک کشور‌های عضو وتبادلۀ اطلاعات با سازمان انترپول دستگیر می‌شوند.
مبارزۀ پولیس با جنایت از دیرزمان به‌شکل رقابت‌آمیزی آغاز گردیده و به‌طور آشتی‌ناپذیری ادامه دارد. عاملی که پولیس را روزبه‌روز در این مبارزه دل‌گرم‌تر می‌سازد، دانش بشری واکتشافات تازۀ علمی است. دانش بشر پولیس را در این مبارزه تنها نگذاشته و مبارزۀ دانش وجنایت به‌طور آشتی‌ناپذیری تجسم یافته است.
پولیس امروز به مدد علم در برابر جرم و جنایت سرسختانه به‌جنگ برخاسته است وبه کمک اختراعات جدید ومفید می‌کوشد هر چه بیشتر جرم و جنایت را سرکوب کند. پولیس همواره باید یک مرحله جلوتر از جنایت گام بردارد.
یکی از راه‌های ساده دفاع اجتماعی ومبارزه با جرم درمان مجرم با به‌کار بردن تدابیر درمانی و تربیتی است. برای نمونه طی چهار سال ۳۰۰ جنایت‌کار را در فرانسه در زندان‌ها تحت جراحی پلاستیک قرار دادند و نقص جسمانی مجرم را برطرف نموده وعقدۀ روانی جنایت‌کار را تسکین بخشیدند.
وقوع جرم آثاری برجای میگذارد که این آثار و علایم مادی پولیس را در کشف جرم هدایت می‌نماید. پولیس جنایی در کشف جرم معمولا بر روی دو عامل متمرکز می‌گردد: یکی شخص مجرم است و دیگری آلات و ادوات جرم. مأمورین جنایی با استفاده از روش‌های علمی، از عوارض به‌جای مانده در کشف عنصر مادی جرم و چگونگی اثبات جرم ونیز از روش‌های تشخیص هویت و خصوصیات مجرم، در شناسایی فاعل به حقایق غیر قابل انکاری دست یافته‌اند.
به‌منظور ریشه‌کن‌کردن جرم و جنایت، مراکز تحقیق و آزمایشگاه‌های پولیس علمی مطالعات خود دربارۀ جرم و کشف مجرم و انگیزۀ ارتکاب جرم ونیز علل واسباب ارتکاب را به‌طور خستگی‌ناپذیری ادامه می‌دهند.
یک وسیلۀ بسیار مفید که پولیس را در این رابطه یاری می‌کند، استفاده از آمار است. پولیس از روی آمار، تنوع کیفیت ارتکاب، کاهش وفزونی آن و بالآخره با ترسیم نمودارهای آمار، نوسان انواع جرم و ارقام جنایت‌کاران را مشخص می‌سازد. متأسفانه در حال حاضر این بلای اجتماعی در میان جوانان ونوجوانان راه یافته و بیماری جرم و جنایت طبقات کم‌تجربه را نیز دربر گرفته است. هر سال که می‌گذرد آمار جنایات در بین این طبقات رو به افزایش است.
طرق علمی که در این مقاله به‌دست داده شده، روش‌های علمی مبارزه با جرم و جنایت از روی کشف و آثار عوامل آن وتشخیص مجرم از غیر مجرم است.
تأسیس مراکز عالی آموزشی پولیس، مراکز تحقیق و فعالیت مداوم دانشمندان در آزمایشگاه‌ها، پولیس را به هدف خود در نبرد با جرم نزدیک‌تر ساخته و در قبال گسترش جرم، دامنۀ کوشش مراجع قضائی برای محاصرۀ این بلای اجتماعی وسیع‌تر گردیده است. یک جبهۀ این نبرد، متوجه مهار کردن فزون‌طلبی جرم است و جبهۀ دیگر مصروف یافتن داعی و انگیزۀ جرم، دربارۀ فزون‌یابی جرم که از حیث ریشه با داعی آن بی‌ارتباط نیست، با تجهیز نمودن مراکز پولیس با پولیس علمی می‌توان دایرۀ نمو جرم را تنگ‌تر نمود.
در صفحات آتی این مقاله، روش‌های نوینی که به‌مدد علم در مبارزه با جنایت به‌کار می‌رود؛ مورد بحث قرار گرفته و آخرین اکتشافات علمی که زاییدۀ اندیشۀ دانشمندان است، یک‌به‌یک معرفی گردیده. شاید روش‌هایی که در این مقاله به‌عنوان شیوه‌های علمی جدید مبارزه با جرم نشان داده می‌شود، تاکنون در مراجع قضایی ما به‌طور کامل مورد استفاده قرار نگرفته باشد. بدون شک دیر یا زود، مراجع عدلی وقضایی ما نیز از وسایل علمی مذکور استفاده خواهند کرد.
باشد که روزی علم و روش‌های علمی، ریشۀ این عامل خانمان‌سوز بشری را از بیخ‌وبن برکند و دل‌های آدمیان از اندیشۀ مخافت و وحشت آن آسوده گردد.
نقش اثر انگشت در دستگیری جنایت‌کاران
از اثر انگشت در تثبیت هویت اشخاص استفاده می‌شود ولی اکنون می‌توان نکات بسیار دیگری نیز به‌وسیلۀ آن دریافت. در حال حاضر، با وجود استفاده از وسایل الکترونیک توسط پولیس، باز هم بهترین راه دستگیری جنایت‌کاران استفاده از اثر انگشتان است. باید توجه داشت که به‌هیچ‌وجه امکان ندارد اثر انگشت دونفر، حتی دوقلوهای واقعی، به‌هم شبیه باشند.
از طرف دیگر معلوم شده است که اثر انگشت نشانه‌ایست از وضع توارثی شخص و به‌وسیلۀ آن می‌توان در مورد بیماری ارثی، مطالعات جالبی انجام داد. به‌تازگی پروفیسور ملور، روان‌پزشک مشهور انگلیسی در بارۀ شکل اثر انگشت در مبتلایان به جنون جوانی، تحقیقات دقیقی انجام داده و ثابت کرده که جنون جوانی تا حدی زیاد جنبۀ توارث دارد. در دنبالۀ این تحقیق گروهی از دانشمندان سرگرم بررسی دربارۀ رابطه بین توارث و میل به جنایت‌کاری از روی اثر انگشت هستند.
اولین‌بار که اثر انگشت در دستگیری جنایت‌کاران مورد استفاده قرار گرفت، به‌وسیلۀ یک افسر پولیس ارجنتاینی بود و اکنون سریع‌ترین روش دستگیری مجرمان به‌شمار می‌رود.
در آرشیف پولیس آمریکا بیش از ۱۷۰ میلیون اثر انگشت نگهداری می‌شود که از این میان، پس از تطبیق و تشخیص ۱۳ میلیون نفر، دارای سوابق مجرمیت می‌باشند. در ادارۀ مرکزی پولیس آمریکا ماهانه ۱۳ صد اطلاعات انگشت‌نگاری از مراکز به سایر بخش‌ها مبادله می‌گردد. این اطلاعات به‌وسیله دستگاه مخابره عکس در اسرع وقت ظرف چند دقیقه ارسال می‌گردد. در ادارات پولیس سوابق مجرم از روی اثر انگشت استخراج می‌گردد که به‌ترتیب خاصی طبقه‌بندی و نگهداری می‌شوند.
امروزه مجرمین به تخریب اثر انگشت خود متوسل می‌شوند ولی این عمل هیچ‌گاه مفید واقع نشده است.
کشف جرم به‌وسیله یک تار مو
پولیس به صحنه وقوع قتل وارد می‌شود؛ یک تار کوتاه مو جلب توجه می‌کند. رشته مو در لابراتوارها زیر میکروسکوپی قوی قرار می‌گیرد، ظرف چند دقیقه گزارش می‌شود: تار مو متعلق به ملوانی سیسیلی است دارای ریش حنایی که چپ دست است. تار مو سرخ، کوتاه، خشک وخشن است ونوک آن زده شده، موی ریش است.
صاحب آن باید تحت نظر قرار گیرد. ملوان بودن او از شیشه مشروب رام معلوم شد و سیسلی بودنش از نوع شمع و چپ‌دستی او از روی چکیدۀ شمع با حرکت او در اطاق. روز بعد پولیس ملوانی را که با این مشخصات در بندرگاه قدم می‌زد، دستگیر و او به ارتکاب قتل اعتراف نمود.
فرق بین موی زن و مرد
اگر مأمورین پولیس در محل واقعه تار مویی پیدا کنند، آن را به یک آزمایشگاه می‌فرستند. ظرف چند دقیقه معلوم می‌شود که متعلق به یک مرد است یا زن. اکنون معلوم شده که مقدار سودیم، مگنیزیم و کروم موی مردها بیشتر از موی زن‌هاست و در عوض در موی زن‌ها مقدار جیوه، روی، کلسیم، بروم، مس و طلا بیشتر است.
عوامل بو، صوت و رنگ در تشخیص جنایت‌کاران
بخاراتی که از بدن ترشح می‌شود، هاله‌یی گرداگرد انسان به‌وجود می‌آورد. این بخارات نسبت به قسمت‌های مختلف بدن و نیز در سنین مختلف، متفاوت است. ایجاد آن بستگی به عوامل مختلفی دارد. بیشتر لباس و رختخواب بوی مخصوص بدن کسی را می‌دهد که از آن استفاده می‌کند.
در شناسایی مجرم، از این بو تشخیص داده می‌شود که متعلق به مرد است یا زن. عنصر بوی بدن و تطبیق آن با یکی از بوهایی که از صحنه جرم به‌دست آمده، در تعیین سابقه مجرم و تطبیق آن با بوی شخص مظنون در احراز دلیل و شناسایی جنایت‌کار تأثیر مهمی دارد.
صوت
طرز تکلم و صحبت عادی متهم، با یکی از پرده‌های موسیقی تطبیق شده صدایی که متهم با آن صحبت می‌کند، یادداشت می‌شود. چنان‌چه صدای مجرم قبلا روی نوار ضبط شده و در مرکز پولیس موجود است، در هنگام تطبیق دو صوت، مجرم بودن مدلل می‌گردد.
رنگ
رنگ عنبیه و مردمک چشم، تنها رنگ ثابت ساختمان انسان است. چشم وسیلۀ مؤثری در تشخیص افراد است؛ با تعیین رنگ چشم که چند نوع بیش نیست، تشخیص جنایت‌کار آسان می‌گردد.
لابراتوارهای مجهز پولیس
در پشت سر پولیس جنایی، لابراتوارهای مشخصی قرار دارد که به کمک متخصصان و جدیدترین وسایل، دقیق‌ترین اطلاعات را در اختیار پولیس قرار میگذارد. از آثار و علایم مادی که در صحنۀ جرم باقی می‌ماند، یکی خون است. از آزمایشات خون علاوه بر تعیین گروه خون، سختیت جرم، طول زمان وقوع جرم و نیز نوع جان‌داری که خون متعلق به اوست، معین می‌گردد.
خاکستری که در زیرسیگار یا جای دیگری باقی‌مانده، از روی آن نوع دود و نوع وسیله تدخین به‌دست می‌آید. این تحقیق، در ردگیری و تشخیص جنایت‌کار از روی سابقه و عادت، کمک موثریست.
از گردوخاک، محل، موقعیت و محیط زندگی مجرم تعیین می‌شود. لکه و خرده گلی که از کفش و لباس جنایت‌کار به‌دست می‌آید، با تشخیص سلیکات آن پس از این‌که تحت هزاردرجه حرارت قرار گرفت، در تعیین منطقه زندگی مجرم، رهنمایی مفیدیست.
از یک چوب کبریت نیم‌سوخته که در یک صحنه جنایت از مجرم باقی می‌ماند، متخصصان لابراتوار خصوصیات مجرم را کشف نموده و او را دستگیر می‌نمایند.
چگونه اثر پا در شناسایی جنایت‌کار کمک می‌کند
جای پا و کف کفش در صحنه جرم باقی می‌مانند؛ از روی آن فورم‌های گچی تهیه شده، سپس با کفش‌های جنایت‌کارانی که از اماکن دیگر به‌دست آمده و در آرشیف پولیس موجود است، مقایسه وتطبیق می‌شود و بدین وسیله مجرم اصلی تعقیب ودستگیر می‌گردد. در یک واقعه یک جنایت‌کار زبردست که پس از وقوع جرم در خانه‌اش خواب بود و کفشی به پا داشت که اثرش در صحنه جنایت به‌جای مانده بود با تطبیق نمونه و کفش به‌راحتی به چنگ پولیس گرفتار شد.
دستگاه دروغ‌سنج
جعبه‌ایست الکتریکی با لوله‌های پلاستیکی و اسباب سنجش که حرکات قلب و نبض را مدرج به‌طور نوسانی در خانه‌های ریز شطرنجی ترسیم می‌کند. این ترسیم که در موقع عادی نوسانات عادی دارد، در وقت دروغگویی و بیان غیر واقع نوساناتی ریز و بی‌نظم ایجاد می‌کند. پولیس متخصص با محاسبه نوسانات در خانه‌های شطرنجی مدرک بیان غیر واقع را تحصیل می‌کند.
از روی نوع سلاح هویت جنایت‌کار کشف می‌شود
اثری که یک سلاح، از نوع گلوله که در آن به‌کار رفته به‌جای میگذارد، با سلاح دیگر متفاوت است، برای تشخیص اثر گلوله و تعیین نوع سلاح از دستگاه به‌نام «فوتومیکروگراف» یا دستگاه عکس‌برداری ریزبینی استفاده می‌شود. این دستگاه به‌دقت کالیبر و دیگر خصوصیات هر اسلحه را به‌دست می‌دهد. از فوتو میکروگراف در بازرسی مربوط به شکستن گاوصندوق‌ها و نوع کلید و ابزاری که به‌کار برده شده نیز استفاده می‌شود؛ پس از تعیین اسلحه و نوع ابزار در پی‌جویی مجرمان، پولیس به تحقیق می‌پردازد.
کلکسیون قلم خود نویس وجوهر
مجموعه کاملی از انواع قلم خود نویس وجوهر در آزمایشگاه پولیس موجود است. از این دو مجموعه، در مواردی که که مکتوب یا یادداشتی از جنایت‌کار به‌دست می‌آید، با آزمایش خطوط، نوع قلم و جوهری که به‌کار رفته تعیین می‌گردد. این نوع مطالعه در تعقیب و ردیابی جنایت‌کاران، وسیله مؤثری برای پولیس محسوب می‌شود.
آزمایش کاغذ
نوع کاغذهایی که در محیط جرم به‌دست می‌آید، به‌وسیله دستگاه‌های آزمایش کاغذ، مورد بررسی قرار می‌گیرد. تعیین مشخصات کاغذ در ارتباط حوادث و شناسایی اشخاص مظنون در رهنمایی پولیس بی‌تاثیر نیست.
از محل بریدگی کاغذهایی که از دفاتر یادداشت برداشته می‌شوند و جفت کردن این کاغذ‌ها با دفترچه‌های یادداشت، ارتباط حوادث روشن شده و تعقیب مجرم را برای پولیس تسهیل می‌نماید.
عکاسی مدرن و گرفتن فلم‌های رنگه حوادث را ثابت و زنده نگه می‌دارند
تکامل دستگاه‌های عکاسی و وجود فلم‌های رنگه در صنعت عکس‌برداری مدرن، پدیدۀ پرسودی برای پولیس و مراجع عدلی و قضایی است. صنعت فلم‌برداری عاملی است که در وقوع حوادث وجرم‌های جنایی، بسیاری از مجهولات را بر پولیس مکشوف ساخته ومراحل رسیدگی وجمع‌آوری ادله را تسریع می‌نماید.
در واقعه قتل رییس‌جمهور فقید امریکا، جان کندی، تنها هنر یک فلم‌بردار به این صحنه ابدیت بخشید و در ضمن، قوی‌ترین مدرک را به‌دست مأمورین تحقیق سپرد. پدیدۀ شگرف دیگری که نیز از همین خانواده است، دستگاه هاس عکس‌برداری یا فتوکپی از اسناد است که در جمع‌آوری دلایل و ضبط و ربط مدارک خدمت قیمتی به اجتماع انجام می‌دهد.
دستگاه‌های الکترونیکی مخابره عکس در ارسال اطلاعات ضروری وفوری، یکی دیگر از این کمک‌های با،ارزش دانش برای پولیس است. به کمک دستگاه‌های الکترونیکی و کمره‌های امنیتی ماهرترین مجرمین توسط پولیس شناخته وبازداشت می‌شود.
نتیجه‌گیری
- استفاده از روش‌های جدید، ماموریت پولیس را در مقابله با جنایت‌کاران تسهیل می‌بخشد.
- هر مجرم آثار و علایم منحصربه فرد خود را دارد که در تشخیص هویت جانی، از آن توسط پولیس استفاده می‌شود.
- ایجاد آزمایشگاه‌ها ومراکز تحقیق، استفاده از آمار و احصاییه جرایم در مراکز پولیس سبب شناخت در کشف جرم ومجرمین می‌گردد.
- استفاده از تکنالوژی و تجهیز مراکز پولیس با آن در کشف جرم، اثبات جرم بالای مجرم، در جمع‌آوری مدارک اثباتیه، نقش سازنده دارند.
منابع و مأخذ
- عبدالبصیر و برید جنرال محمدعظیم. (۱۳۹۱). کریمنولوژی. (چاپ دوم). افغانستان: کابل
- قضاوتپوه ببرک زی، محمدعمر. (۱۳۷۶). کریمنولوژی. افغانستان: کابل
- لکچر نوت‌های کریمنالستیک و کریمنالتخنیک قوماندانی اکادمی پولیس. (۱۳۸۹)
- انصاری، ولی‌الله. (۱۳۸۰). کشف علمی جرایم. افغانستان: کابل، انتشارات امور وزارت خارجه
- پوهنوال دوکتور عالمی، احسان‌الله. (۱۳۹۶). طب عدلی. افغانستان: کابل، انتشارات سعید
- صالحی، پوهندوی محمدشفیع. (۱۳۹۸) اصول و اجرآت محاکمات جزایی. افغانستان: کابل، انتشارات حامد رسالت
- نایل، پوهنمل حفیظ‌الله. (۱۳۸۳). کریمنال تخنیک. افغانستان: کابل، انتشارات عازم
