عملکرد بالای همکاری‌های اقتصادی قزاقستان و افغانستان با رشد پایدار تجارت متقابل مشهود است
قزاقستان یکی از کشورهایی است که روابط نیکی با افغانستان دارد. این کشور در میان کشورهای آسیای میانه به الگوی خوب اقتصادی نیز تبدیل شده است. قزاقستان همه‌‍ساله دو مناسبت ملی خود را جشن گرفته و آن را گرامی می‌دارد. این مناسبت بهانه‌یی شد تا آقای سید اصغر اشراق؛ مدیر مسوول روزنامه با آقای علیم خان انگارویچ یسینگیلدییف؛ سفیر فوق‌العاده و تام‌الاختیار جمهوری قزاقستان در افغانستان، گفتگویی انجام دهد که فشردۀ آن تقدیم خوانندگان گرامی روزنامه راه مدنیت می‌شود:
آقای سفیر، ابتدا «روز نخستین رییس‌جمهور قزاقستان» و همچنین روز استقلال این جمهوری را صمیمانه به‌شما تبریک می‌گویم و بهترین تمنیاتم را به ملت قزاقستان تقدیم می‌دارم. و اینک، روز استقلال توسط بسیاری از کشورهای جهان مدرن جشن گرفته می‌شود، اما «روز اولین رییس‌جمهور»، آیا این عنوان منحصر به قزاقستان است؟
نه، این نوآوری ما نیست. چنین روزهایی در جهان برای مدت طولانی جشن گرفته می‌شود. در ایالات متحده امریکا از اوایل سال 1885، روز نخستین رییس‌جمهور ایالات متحده، جورج واشنگتن، به‌طور رسمی تصویب شد که از سال 1971 هر سومین دوشنبه ماه فبروری به‌عنوان روز همه روسای جمهور امریکا جشن گرفته می‌شود. در ایسلند، روز رییس‌جمهور در 14 ماه می برگزار می‌شود. در انگلیس، 8 جون به عنوان روز تولد ملکه جشن گرفته می‌شود و نمونه‌های زیادی از این دست در جهان وجود دارد.
معنای اصلی و هدف این جشن دولتی شما یعنی «روز اول رییس‌جمهور» قزاقستان چیست؟ در این مورد کمی توضیح بدهید.
روز نخستین رییس‌جمهور قزاقستان، به‌عنوان یک جشن عمومی کشور ما، در اول دسامبر 2011 رسما تصویب شد. برای قزاقستانی‌ها این یک رویداد بسیار مهم و نمادین است. در این روز در سال 1991، اولین بار در تاریخ استقلال قزاقستان، اولین انتخابات سراسری ریاست جمهوری قزاقستان برگزار شد که در آن بیش از 98درصد از همه رای‌دهندگان به نامزدی نورسلطان نظربایف رای دادند.
امروز می‌توانیم به‌طور عینی بیان کنیم که این روز به یک رویداد مهم برای جامعه جهانی تبدیل شده است؛ زیرا ابتکارات بین‌المللی و فعالیت اولین رییس‌جمهور قزاقستان رهبر ملت ما، در اجرای به موقع و کامل خود، سهم موثری در تأمین امنیت جهانی و منطقه‌یی و تحکیم همکاری و هم‌گرایی داشته است.
به‌طور مستقیم برای قزاقستان، نورسلطان نظربایف به‌عنوان اولین رییس‌جمهور جمهوری قزاقستان، بنیانگذار کشور مستقل جدید، تامین‌کننده اتحاد قزاقستان، محافظت از قانون اساسی ما و حقوق و آزادی‌های انسانی و مدنی است. رهبر ملت ما با سیاستی قدرتمند، اقتصاد متمایل به بازار را شکل داده است. قزاقستانی‌ها شاهد یک برنامه با دقت تأییدشده برای تحولات اقتصادی و سیاسی در مقیاس بزرگ بودند. امروز قزاقستان در بین کشورهایی است که سریع‌ترین اقتصاد ملی در حال رشد را دارد. به‌عنوان مثال اگر در دوره اولیه استقلال جمهوری قزاقستان، سرانۀ تولید ناخالص داخلی این کشور کمتر از 700دالر امریکایی بود، در پایان سال2018 این رقم از 12هزار دالر امریکایی فراتر رفته است.
با توجه به اهمیت بین‌المللی روز نخستین رییس‌جمهور قزاقستان، می‌خواهم از دانشمند مشهور انگلیسی در علوم سیاسی؛ جاناتان آیتکین Jonathan Aitken در مورد نقش نورسطان نظربایف در دنیای مدرن از کتاب او تحت عنوان «قزاقستان، شگفتی‌ها و کلیشه‌ها» یاد کنم: «در محافل رهبران جهان و صاحب‌نظران بین‌المللی، نورسلطان نظربایف یک شخصیت متعارف است. او با ابتکارات بین‌المللی خود، اقدامات قاطعانه در طول دهۀ 90؛ دهه آشفته قرن بیستم و موضع‌گیری فعال در مورد مهم‌ترین موضوعات زمان ما از احترام جدی برخوردار است.»
جناب سفیر! در سال جاری دومین رییس‌جمهور کشور قزاقستان انتخاب شد. آیا رییس‌جمهور جدید قزاقستان برای ادامه این راه و آوردن تغییرات جدید در سیاست دولت شما، برنامه‌هایی دارد؟
در تاریخ 9 جون 2019، قزاقستان انتخابات فوق‌العاده ریاست جمهوری خود را برگزار کرد. این رویداد مهم در تاریخ کشور ما مطابق تصمیم دوراندیشانه اولین رییس‌جمهور جمهوری قزاقستان اتفاق افتاد؛ استعفای زودهنگام و سپردن اختیارات رهبر ملت؛ نورسلطان نظربایف با هدف تسریع بیشتر اجرای استراتژی «قزاقستان-2050» که توسط وی تدوین شده و هدف اصلی آن، ورود قزاقستان در جمع 30کشور پیشرفتۀ جهان تا سال 2050 است.
در عین حال، می‌خواهم تأکید کنم که مسیر استراتژیک رهبر ملت؛ نورسلطان نظربایف در اجرای سریع برنامۀ دولت «قزاقستان- 2050» در قزاقستان ادامه دارد.
یادآوری این نکته در اینجا بسیار حایز اهمیت است که با کاندیداتوری رییس مجلس سنای جمهوری قزاقستان؛ قاسیم ژومارت توکایف به‌عنوان رییس‌جمهور جمهوری قزاقستان، رهبر ملت نورسلطان نظربایف تأکید کرد که به درخواست مردم، ما به رهبران قوی نیاز داریم که با هدف توسعه و تحکیم جامعه به نیازهای مردم پاسخگو باشند.
قاسیم ژومارت توکایف به نوبۀ خود پس از انتخابش به‌عنوان رییس‌جمهور قزاقستان، همچنین اظهار داشت: «رونق کنونی کشور مستقل ما و چشم‌انداز پیشرفت آیندۀ فردای قزاقستان با نام اولین رییس‌جمهور کشور؛ نورسلطان نظربایف پیوند ناگسستنی دارد. اکنون وظیفه ما این است که فقط به پیش برویم و از این مسیر خارج نشویم؛ زیرا در غیر آن، تاریخ و نسل‌های آینده، ما را نخواهند بخشید!»
در 16 دسامبر سال جاری، قزاقستان بیست‌وهشتمین سالگرد استقلال دولتی خود را جشن می‌گیرد. کشور شما با چه دستاوردها و موفقیت‌های جدید در جهان، این روز مهم تاریخی را استقبال می‌کند؟
در این باره با رضایت بسیار می‌خواهم تأکید کنم که اکنون بیش از ده سال در رتبه‌بندی سازمان‌های پیش‌رو مالی جهانی مانند: بانک جهانی (WB)، صندوق بین‌المللی پول (IMF)، بانک توسعه آسیایی (ADB) و بسیاری دیگر، قزاقستان از نظر توسعه اقتصادی خود به‌طور مداوم یکی از کشورهای پیش‌رو است.
مثال‌های تازه‌یی برای شما می‌آورم. بر اساس گزارش‌های رسمی بانک جهانی (WB)، صندوق بین‌المللی پول (IMF)، بانک توسعه آسیایی (ADB) و مطابق با نتایج سال 2018، متوسط رشد تولید ناخالص داخلی جهانی 3.8درصد و برای قزاقستان4.1درصد است. در عین حال، رشد تولید در صنعت کشور ما 4.5درصد، در کشاورزی 2.9 درصد و در بخش خدمات 3.8درصد بوده است.
تمام این موفقیت‌های عالی جهانی ما به لطف استراتژی بلندمدت توسعه سیاسی، اقتصادی و اجتماعی- فرهنگی جمهوری قزاقستان که در سال 2012 توسط اولین رییس‌جمهور کشورمان نورسلطان نظربایف تهیه و تنظیم شده بود، انجام شد که وظیفۀ اصلی آن ورود قزاقستان تا سال 2050 در جمع 30 کشور پیشرفته دنیاست.
استراتژی قبلی رهبر ملت که در سال 1997 اتخاذ شد «قزاقستان- 2030» با هدف ورود قزاقستان در جمع 50 کشور پیشرفته جهان تا سال 2030 بود که قبل از مدت تعیین‌شده در سال 2012 با موفقیت اجرا شد.
با جمع‌بندی آنچه گفتم، می‌خواهم با رضایت خاطر تأکید کنم که قزاقستان مدرن با اطمینان و پویا به سوی آینده می‌رود!
جناب سفیر! دستاوردهای معاصر و موفقیت‌های قزاقستان به‌ویژه در بخش اقتصاد، بدون اغراق که چشم‌گیر است. اما حالا می‌خواهم از زبان شما بدانیم که روابط معاصر میان قزاقستان و افغانستان چگونه در حال توسعه است و دورنمای آن برای آینده چیست؟
قزاقستان و افغانستان روابط همسایگی دیرینه دارند که تاریخچه آن از زمان‌های قدیم با راه معروف «جاده ابریشم بزرگ» شناخته شده است. از زمان استقلال قزاقستان (16 دسامبر 1991) یک مرحله تاریخی با کیفیت جدید در روابط ما آغاز شده است. از آن زمان تاکنون روابط کامل دیپلماتیک بین قزاقستان و افغانستان برقرار شده است و تاکنون کشورهای ما بیش از 20 معاهده و موافقت‌نامۀ بزرگ بین‌المللی را در همه زمینه‌های زندگی با منافع مشترک امضا کرده‌اند.
امروز بسیار خوشحالم که موفقیت همکاری‌های‌مان را یادآور شدم. اول از همه، این به کار مؤثر کمیسیون میان‌دولتى قزاقستان و افغانستان در زمینه تجارت و همکاری اقتصادی اشاره دارد. تا به امروز 10 جلسه مهم از سوی این کمیسیون به‌صورت دوره‌یی در قزاقستان و افغانستان برگزار شده است.
عملکرد بالای همکاری‌های اقتصادی قزاقستان و افغانستان با رشد پایدار تجارت متقابل مشهود است. در سال 2018 حجم تجارت ما در تعداد زیادی از صادرات و واردات بیش از 1.5درصد در مقایسه با سال 2017 افزایش یافته است. در نیمۀ اول سال 2019، این رقم در مقایسه با مدت مشابه سال2018 از نظر کمی، این حجم از شاخص‌های زیر را به دالر امریکایی دارند: 2017: 564.7 میلیون دالر. 2016: 489.4 میلیون دالر و 2015: 460.2 میلیون دالر.
همکاری فرهنگی و بشردوستانه قزاقستان و افغانستان به‌شکل بسیار فعال و مؤثر در حال توسعه است. مطابق موافقت‌نامه 22نوامبر 2009 مبنی بر توسعه همکاری بین جمهوری قزاقستان و افغانستان در زمینه آموزش، از سال 2010 تا 2016، بیش از یک‌هزار متخصص برای افغانستان در زمینه فن‌آوری‌های پیشرفته، پزشکی، پیداگوژی، زراعت، فرهنگ و غیره آموزش دیده‌اند.
از سال 2017، قزاقستان سالانه 30بورسیه تحصیلی برای آموزش جوانان افغان در موسسات آموزش عالی کشور ما اختصاص می‌دهد. از سال 2021، طبق برنامه ویژه اتحادیه اروپا برای حمایت از زنان در افغانستان، قزاقستان قصد دارد تعداد بورسیه‌های تحصیلی برای 25 دختر افغان را افزایش دهد.
علاوه بر این، در طول سال‌های همکاری ما (از سال 1992 تا به امروز) قزاقستان کمک‌های مادی و بشردوستانه‌یی بالغ بر 75میلیون دالر امریکایی را در افغانستان انجام داده است.
در مورد این موضوع که برای کشورهای ما بسیار مهم است، گفتنی زیاد است، اما به نمونه‌های روشن و برجسته بسنده می‌کنم.
برای توسعه بازرگانی میان افغانستان و قزاقستان، در فبروری سال 2018، در آلماتی، با همکاری سفارت ما، نمایندگی شرکت تجارتی افغانی Kanda Fruits Process Company، متخصص در صادرات محصولات زراعتی (میوه، سبزیجات تازه و همچنین میوه‌های خشک) در قزاقستان افتتاح شد. در همین زمان، این شرکت با پشتیبانی دولت افغانستان، پروازهای منظم باربری هوایی را در طول مسیر هوایی کابل- آلماتی راه انداخت که باعث می‌شود زمان تحویل محصولات افغانستان به کشور ما به‌طور چشم‌گیری کاهش یابد.
در سپتامبر سال گذشته، سفارت ما در برقراری تماس‌های تجاری بین غضنفر بانک افغانستان و بانک قزاقستانی تینگری، برای افتتاح حساب‌های مکاتباتی Correspondent accountکمک کرد که این امر باعث شده معاملات ارزی و مالی بین کارآفرینان و شرکت‌های دو کشور ما بسیار آسان شود.
در ماه اکتوبر همان سال، مأموریت دیپلماتیک ما به شرکت افغانی Elite Baby Production کمک کرد تا یک قطعه زمین به اندازه (2هکتار) در قزاقستان برای ساخت یک کارخانه تولید محصولات بهداشتی و کاغذ بهداشتی در منطقه آزاد اقتصادی «خارگوس- دروازه شرقی» در منطقه مرز بین چین و قزاقستان به دست آورد. در مارچ 2019 این کارخانه به بهره‌برداری رسید و از آن زمان با موفقیت و با سودآوری بالای کار می‌کند.
اما درباره فعالیت کارآفرینان قزاقستانی در افغانستان، اولین نکته که می‌خواهم در اینجا تأکید کنم، این است که در سال 2019 حجم کالاهای صادراتی قزاقستان به افغانستان به‌شدت برای کالاهای زیر افزایش یافته است: گندم: 1.6برابر، تخم مرغ: 2.6 برابر، دانه کتان: 1.3بار، الوار ساختمانی: 2.7برابر، کودهای کیمیاوی: 1.3برابر و سایر موارد.
در اکتوبر سال 2019، کمیسیون دولت تحت مدیریت رییس‌جمهور افغانستان مناقصه‌یی برای یک پروژۀ راه آهن خاف-هرات برگزار کرد که برنده شرکت Integra Construction KZ قزاقستان شد. پروژۀ راه آهن خاف-هرات به طول 43کیلومتر، ساخت این خط ریلی بین افغانستان و ایران را فراهم می‌کند. اجرای این پروژه توسط کارشناسان 60 میلیون دالر امریکایی برآورد شده است.
در فبروری سال 2019، مطابق با قرارداد منعقدشدۀ قبلی بین آژانس راه آهن افغانستان و شرکت قزاقستان Aktobe Rail و Beam Factory، اولین بار در تاریخ تحویل تجارت و روابط اقتصادی قزاقستان- افغانستان با مقدار 300هزار تن بار از توسط خط آهن قزاقستان انجام شد.
در حال حاضر ما در حال کار روی موضوع ورود شرکت قزاقستانی Transtelecom به بازار افغانستان هستیم که علاقه‌مند است با ارایه‌دهندگان خدمات تلیفون همراه افغان‌ها در زمینه ارایه خدمات ارتباطی، همکاری کند.
همچنان موضوع مشارکت شرکت قزاقستانی «AV Energo» در اجرای پروژه بین‌المللی «CASA-1000» به‌عنوان تأمین‌کننده تجهیزات انرژی، تجهیزات نصب و سایر مصالح ساختمانی لازم در افغانستان نیز مورد بررسی قرار گرفته است.
برای آینده‌یی قابل پیش‌بینی، مقامات قزاقستان و نمایندگان جامعه تجاری کشورمان علاقه‌مندند که یک توافق‌نامه حمل‌ونقل چهارجانبه در طول مسیر «افغانستان-اوزبیکستان-قزاقستان و چین» منعقد کنند. برای این منظور، امروز طرف قزاقستان با نمایندگان دولت، وزارت امور خارجه و اداره راه آهن جمهوری اسلامی افغانستان دیدار و گفتگو می‌کند.
در افغانستان، قزاقستان به‌عنوان یک کشور دوست و برادر ما شناخته می‌شود که می‌تواند به‌طور جدی در صحنه جهانی برای برقراری صلح نیز همکاری کند. در این مورد چه صحبتی دارید؟
قزاقستان به‌طور مستمر، کار متمرکز خود را برای حل سریع مسالۀ افغانستان در بالاترین سطح بین‌المللی، در شورای امنیت سازمان ملل انجام می‌دهد. دقیقا در شورای امنیت سازمان ملل در دوره 2017 – 2018 که قزاقستان به‌عنوان عضو غیر دایمی این مجمع برتر جهان و رییس کمیته شورای امنیت سازمان ملل متحد در مورد افغانستان، روند ارایۀ کمک‌های به موقع و مؤثر جامعه بین‌المللی را به افغانستان برای توسعه پایدار اقتصاد افغانستان تشدید کرد.
در سال 2018، به‌منظور تقویت روند برقراری صلح در افغانستان، قزاقستان سفر ویژه نمایندگان همه کشورهای عضو شورای امنیت سازمان ملل را به افغانستان که آخرین بار در سال 2001 برگزار شد، آغاز و با موفقیت انجام داد.
این دیدار هدفمند فعالیت شورای امنیت سازمان ملل و سایر سازمان‌های بین‌المللی را برای تسریع حل مشکلات حیاتی و وظایف دولتی برای افغانستان به‌طور چشم‌گیری سرعت بخشید.
آقای سفیر، یک پرسش متفاوت؛ ما می‌دانیم سال آینده، 175سالگی شاعر، متفکر و روشنفکر بزرگ قزاق؛ آبای قوننبایف در کشور شما برگزار می‌شود. در مورد این فرزند بزرگ قزاقستان که امروز در سرتاسر جهان مشهور است هم اگر سخنی داشته باشید.
تاریخ هر ملت شخصیت‌های بزرگ و با افتخار خود را دارد. چنین افتخار ملی برای قزاق‌ها، شاعر و اندیشمند بزرگ؛ آبای (ابراهیم) قوننبایف است که 175مین سالگرد تولدش را گرامی می‌داریم. بدون آثار خلاقانه و درخشان آبای (اشعار، منظومه‌ها، آثار فلسفی، ترانه‌ها و موسیقی) شناخت و درک روح مردم قزاقستان غیر ممکن است.
آبای، اولین متفکر ملی قزاقستان بود که مسیر خودشناسی و خودسازی را انتخاب کرد. هدف اصلی او خدمت به انسان‌گرایی عمومی از طریق روشنگری جهانی است. آثار او مکاشفه‌هایی است که ذهن و روح آدم‌ها را شوکه می‌کند. آبای در تأملات و افکار فلسفی خود، مهم‌ترین پرسش‌های زندگی برای هر شخص را مطرح می‌کند و به یافتن پاسخ‌های صحیح برای آن‌ها کمک می‌کند.
افکار عمیق و درد بی‌حد و حصر آبای در مورد بی‌قانونی و بی‌سوادی مردم قزاق در آثار او با عشق پرشور به مردم و سرزمین مادری‌اش بیان شده است. او به آینده روشن آن‌ها باور داشت. در عین حال، آبای بر این دیدگاه بود که زندگی قبیله‌یی‌شان نمی‌تواند به شكل‌های پیشین توسعه یابد. بنابراین، او اساسا به این پرسش اصلی زندگی مجددا پرداخت و وظیفه اصلی خود را برای آماده‌سازی مردم قزاق جهت درک اهداف تاریخی و مسیرهای توسعه خود در زمان حال و آینده تنظیم کرد.
امروز در کشور ما هیچ قزاقستانی پیدا نمی‌شود که آثار مشهور آبای و پیش از همه کتاب او «هکلیا» یا «سخنان عبرت» را نخوانده باشد که به درستی دایرةالمعارف زندگی مردم قزاق در قرن 19 به حساب می‌آید. این اثر معروف، داستان زندگی آبای را از کودکی تا آخرین روزهای زندگی او روایت می‌کند. این مجموعه شامل 45 اندرز (داوری خردمندانه) و رساله‌های فلسفی (یافته‌های علمی) به مهم‌ترین مشکلات زندگی انسان اختصاص یافته است. در «سخنان عبرت» آبای با اطمینان و صبر در مورد خصوصیاتی که غیرقابل قبول برای رفتار انسان، مانند: تنبلی، بیکاری، جهل و همچنین اهمیت کار، روشنگری و اصول اخلاقی در زندگی مردم می‌نویسد. اندیشه‌های درونی این بزرگ‌مرد در مورد کار مدنی و شرف انسان، اول از همه در فراخوان و خطاب به نسل جوان می‌گوید: «شما خشتی در پیکر جهان هستید، جایگاه شایسته خویش را در زندگی دریابید.»
در قزاقستان، به یاد آبای بزرگ، شهری به اسمش نام‌گذاری شده است. جاده‌های مرکزی بسیاری از شهرها و مناطق مسکونی در کشور ما، تیاترها، کتاب‌خانه‌ها و سایر مکان‌های فرهنگی نام او را گرفته‌اند. به افتخار آبای، جایزه دولتی جمهوری قزاقستان در زمینه ادبیات و هنر تأسیس شد. نام آبای به تیاتر اپرا و باله دانشگاهی قزاقستان، دانشگاه ملی پیداگوژی قزاقستان در آلماتی، یکی از بلندترین قله‌های کوه‌های آلاتائو (که معمولا در جهان به‌عنوان «تین شان» شناخته شده و در زبان چینی به معنی کوه‌های آسمانی است) یاد می‌شود.
همچنین بناهای تاریخی به‌نام فرزند بزرگ قزاق؛ آبای در پایتخت روسیه شهر مسکو، در پایتخت چین شهر بجینگ، پایتخت مصر شهر قاهره، پایتخت ایران شهر تهران، پایتخت مجارستان شهر بوداپست، پایتخت اوزبیکستان شهر تاشکند، در ترکیه شهر استانبول، فرانسه در شهر رن و بلاروس در شهر ویتبسک ساخته شده است.
جناب سفیر، بار دیگر از این مصاحبه تشکر می‌کنم. دوست دارید در پایان چه بگویید؟
در پایان می‌خواهم تأکید كنم كه رهبری قزاقستان در یكی از جهت‌های اصلی سیاست خارجی كشور ما، به طور مستمر توسعه فعال و تقویت همکاری با جمهوری اسلامی افغانستان را تعیین كرده است تا در اسرع وقت صلح در افغانستان برقرار شود. به آرزوی شگوفایی و سعادت مردم دوست و برادر افغانستان.
