سید قاسم اخضراتی
افزایش شمار زندانیان وضع را در زندان‌های کشور بد و فلاکت‌بار کرده است. با وجود این‌که بخشی از میلیاردها دالر کمک‌های خارجی و سازمان ملل متحد برای بازسازی افغانستان به زندان‌ها اختصاص داده شده است؛ اما بر اثر فساد سازمان‌های امنیتی، زندان‌های افغانستان به گورستان زندگان تبدیل شده است و از افراد زندانی، از کمترین حقوق انسانی و بشری هم برخوردار نیستند.
زندانیان حتی از آب آشامیدنی بهداشتی، غذای کافی، کمک‌های بهداشتی و سایر تسهیلات در سلول‌های خود محروم هستند و به علت رفتارهای نامطلوب و فساد، تحقیر، شکنجه و حتی تجاوز می‌شوند.
سازمان ملل متحد با نگران‌کننده خواندن زندان‌های افغانستان، می‌گوید که در زندان‌های این کشور، بیماری‌های قابل‌درمان به بیماری‌های علاج‌ناپذیر تبدیل می‌شود و زندانیان جنگی شکنجه می‌شوند.
پلچرخی، بزرگ‌ترین زندان شهر کابل برای چهارصد زندانی ساخته شده است، اما در حال حاضر ده هزار زندانی را در خود جای داده است.
طبق گزارش‌های تأییدنشده، مقامات زندان پلچرخی دختران زندانی را کرایه می‌دهند و شبانه آن‌ها را از اتاق‌های‌شان خارج و به زندان ثروتمندان مافیا می‌برند و از این طریق پول‌های گزافی آن‌هم به دالر امریکایی دریافت میکنند که در نتیجه باعث افزایش زنان باردار در زندان پلچرخی شده است.
طبق گزارش‌های سازمان مستقل حقوق بشر، وضع در سایر شهرهای افغانستان مانند قندهار، هرات و غزنی بدتر است.
زندان شهر قندهار برای نهصد زندانی ساخته شده است؛ اما بیش از دو هزار زندانی را در خود جای داده است. در زندان شهر غزنی نیز در اتاقی که برای هشت نفر در نظر گرفته شده است از هجده تا بیست نفر می‌خوابند و با توجه به شرایط بد، زندانیان به امراض ساری مبتلا می‌شوند.
جنگ، فقر، بیکاری و جهالت باعث افزایش جرم و جنایت می‌شود و طبق گزارش‌های رسمی دولت، چهل درصد مردم افغانستان باسواد و شصت درصد بی‌سوادند و در اکثر ولایت‌ها مکتب‌ها ویران و دختران اجازه رفتن به آن را ندارند، بیکاری به‌ویژه در میان جوانان از عوامل اصلی افزایش قتل، تجاوز، خشونت و اعتیاد به مواد مخدر شده است و نسل جوان بیشتر و زیادتر از تروریسم قربانی مواد مخدر می‌شود.
طبق گزارش رسمی وزارت داخله افغانستان از سی‌وپنج هزار زندانی در سراسر کشور ده‌هزار زندانی در سلول‌های زندان پلچرخی نگهداری می‌شوند.
طی چهل سال اخیر اقشار مختلف از جمله فرهنگیان، دانشمندان، سیاستمداران و حتی افراد معمولی و بی‌گناه پشت میله‌های این زندان، خاطرات تلخی از عذاب و شکنجه را در ذهن خود ثبت کرده‌اند.
در حال حاضر اکثر زندانیان به علت ارتکاب جرایم کوچک و تهمت‌های ناحق در سلول‌های گورستان زندگان به‌سر می‌برند؛ ولی چپاولگران سرمایه‌های مردم افغانستان در داخل و خارج آزادانه گردش میکنند.
زندان در کشورهای مختلف و حتی در طول تاریخ کانون اندوه و عذاب، تصفیه‌حساب با مخالفان و انگیزه سرزنش دشمنان بوده است؛ اما در جهان معاصر با برنامه‌های مفید، مسلکی و حقوق بشری تلاش شده است به زندانیان آموزش داده شود تا آنان پس از آزادی به افرادی سالم و مفید برای خود و جامعه تبدیل شوند. ابتکار وزارت داخله افغانستان مبنی بر ترویج فرهنگ مطالعه در زندان‌ها قابل تقدیر است، هر زندانی که یک کتاب صدصفحه‌یی را مطالعه کند و مدت ده دقیقه درباره آن معلومات دهد، شش روز از حبس وی کاهش خواهد یافت.
این ابتکار در زندان‌های افغانستان هرچند خیالی و تبلیغاتی به نظر می‌آید، ولی بازهم این ابتکار برای سایر وزارت‌ها و مؤسسات افغانستان و مخصوصاً مکتب‌ها گام مثبتی برای ترویج فرهنگ مطالعه به شمار می‌رود و هرچند علاقه‌مندی افراد جامعه به کتاب‌خوانی بیشتر شود تعداد جرم و جنایت کاهش خواهد یافت.
بزرگان می‌گویند: « با گشودن در یک مکتب، در یک زندان بسته خواهد شد.»
