رسانه‌های اجتماعی جبهه دیگری از پیکار بین دولت افغانستان و طالبان را ایجاد کرده‌اند.
منبع: دیپلمات/ نویسنده: عزت‌الله مهرداد
ترجمه: جواد دروازیان
در اوایل سال ۲۰۰۰، جنگ افغانستان بیشتر در مناطق روستایی کشور انجام می‌شد. در ادامه جنگ، صاحبان شرکت‌های رسانه‌یی اجتماعی با تاسیس شبکه‌هایی، اینک سیاست‌های مدرن را پیش می‌برند. جهان امروز عصر حاکمیت و تکامل رسانه‌های اجتماعی است؛ جنگ افغانستان نیز چنین شد.
در ویدیویی که در اوایل سال جاری در رسانه‌های اجتماعی منتشر شد، جنگجویان طالبان با قرار دادن یک قاضی محلی روبروی سلاح‌های‌شان، مکرراً می‌پرسند: «کی مشروع است، طالبان یا دولت؟» قاضی می‌گوید: «من فقط به مردم خدمت می‌کنم»، آنگاه شبه‌نظامیان وی را تیرباران می‌کنند.
در ویدیوی دوم، نیروهای امنیتی افغانستان مردی را در میدان جنگ، در بیابانی اسیر می‌کنند. آنان با نشان دادن یک عکس به آن مرد، از او می‌پرسند که چرا به آن‌ها شلیک کرده است و آن مرد کیست؟ نظامیان او را به‌شدت بر زمین می‌کشند و مرتباً به او می‌گویند: «حقیقت را به ما بگو» با آن‌که آن مرد می‌گوید یک چوپان است؛ اما نیروهای امنیتی افغانستان به سویش شلیک می‌کنند.
جنگ افغانستان به طور فزاینده‌یی در رسانه‌های اجتماعی همانند میدان واقعی جنگ ادامه دارد. حساب‌های شبکه‌های اجتماعی مرتبط به دولت و طالبان – غالباً با محتوای گرافیکی – بیشتر پیام‌های پیروزی را منتشر می‌کنند. پخش آنلاین تصویرها و فلم‌های خون‌آلود در همه این نبردها باعث افزایش وحشت همیشگی می‌شود.
یک بررسی جدید نشان داده است که تقریباً ۹۰درصد خانواده‌های افغانستان دست‌کم یک تلیفون همراه با خود داشته و حدود ۴۰درصد نیز به انترنیت دست‌رسی دارند. دولت و طالبان برای جلب اعتماد بیشتر مردم، روایت‌های متفاوت خود را به صورت جداگانه درباره جنگ از طریق صفحات رسانه‌های اجتماعی منتشر می‌کنند.
در اواخر اگست، طالبان پیش از طلوع آفتاب، برای سومین‌بار در چهار سال گذشته به شهر کندز در شمال‌شرق کشور حمله کردند. حساب‌های شبکه‌های اجتماعی این گروه فلم‌هایی را منتشر کرد که نشان می‌داد نیروهای امنیتی افغانستان در محاصره، با بر زمین گذاشتن تسلیحات خود تسلیم شدند.
در پاسخ، مقام‌های دولت افغانستان فلم‌هایی را منتشر کردند که نشان می‌داد نیروهای ویژه افغان در حال تصرف این شهر و ضربه زدن بر مواضع طالبان هستند. حساب‌های تویتر و فیس‌بوک پی‌درپی تعداد تلفات طالبان را بر اثر حملات هوایی منتشر می‌کرد.
پروفسور توماس جانسون، پژوهشگر در دانشکده تحصیلات تکمیلی کالیفرنیا می‌گوید: «کابل [دولت افغانستان] از رسانه‌های اجتماعی به روش سیستماتیک (منظم) و مهم برای فشار روانی بر طالبان استفاده نکرده است.»
دولت افغانستان با ده‌ها کانال اجتماعی در این شبکه‌ها در پی افشای ماهیت طالبان است. مقام‌های دولت بیشتر روایت طالبان را به حاشیه می‌کشانند تا روایت ضدطالبانی خود را ترویج کنند. در سپتامبر ۲۰۱۹ در یک حمله بمب جاسازی‌شده در موتر توسط طالبان در جنوب ولایت زابل در نزدیکی یک شفاخانه، حداقل ۳۰نفر کشته و ۹۵نفر دیگر زخمی شدند. یک عضو سرویس دفاعی افغان، نوزادی را که از این حمله جان سالم به‌در برده است، گرفته و سایرین از او فلم‌برداری می‌کردند. این افسر پولیس می‌گوید، کودک زنده است. بخشی از این فلم محکومیت‌های زیادی از بمب‌گذاران را در پی داشت.
افسر اطلاعاتی افغانستان که نخواست شناخته شود، گفت: «ما شخصاً صفحات رسانه‌های اجتماعی را رصد می‌کنیم و از چندین نفر که قبلاً پست‌های رسانه‌های اجتماعی را به نفع گروه‌های تروریستی (مثل طالبان) ارسال می‌کردند، بازجویی کردیم. ما به آزادی بیان احترام می‌گذاریم؛ اما وقتی از خطوط قرمز عبور می‌کنند، آن‌ها را بازداشت می‌کنیم.»
این افسر استخباراتی به دیپلمات گفت که نهادهای اطلاعاتی افغانستان دارای مراکز رسانه‌های اجتماعی نیستند، آن‌ها به طور منظم شبکه‌های اجتماعی را نظارت نمی‌کنند؛ اما فقط پُست می‌کنند. استخبارات و اداره امنیت ملی این کشور، اغلب فلم‌هایی از جنگجویان بازداشت‌شده طالبان را با لباس زنانه منتشر می‌کنند. آنان اعتراف می‌کنند که در پاکستان آموزش دیده‌اند.
بااین‌حال، طالبان یک مرکز هماهنگی رسانه‌های اجتماعی دارند.
جانسون، نویسنده کتاب «روایت طالبان: استفاده و قدرت داستان‌ها در منازعه افغانستان» می‌گوید: «طالبان در رسانه‌های اجتماعی بسیار فعال شده‌اند و از آن به روشی بسیار ماهرانه استفاده می‌کنند. من معتقدم که طالبان با ارائه روایت‌ها و داستان‌های خود به طور قابل‌توجهی در جنگ تبلیغاتی پیروز دیده می‌شوند.»
طالبان در سال ۲۰۱۱ استفاده از تویتر را آغاز کردند. آن‌ها به طور منظم درباره فعالیت‌های خود مطالب ارسال می‌کنند. ذبیح‌الله مجاهد و قاری یوسف احمدی، دو سخنگوی نظامی طالبان، در تویتر خود به سه زبان فارسی، پشتو و انگلیسی می‌نویسند. در نوشته‌های آنان درباره ماهیت نیروهای امنیتی افغانستان بسیار مبالغه می‌شود.
اعجاز ملک‌زاده، مسوول روابط خارجی انستیتوت مطالعات استراتژیک افغانستان می‌گوید: «آن‌ها [طالبان] چندین حساب ایجاد کرده‌اند که عین ویدیو را که دارای یک پیام واحد است پخش می‌کنند. این حساب‌ها در شبکه‌های اجتماعی با هم مرتبط هستند؛ ممکن است آن‌ها از یک اتاق هماهنگ شوند یا در یک اتاق باهم گفتگو و یا یک نفر همه آن حساب‌ها را به‌روز کند.»
ملک‌زاده تصریح کرد که حساب‌های رسانه‌های طرفدار طالبان زنده نیستند؛ آن‌ها درباره زندگی روزمره خود پست نمی‌کنند، بل فقط برای حمایت از گروه طالبان ایجاد شده‌اند. ملک‌زاده افزود که این حساب‌ها اغلب برای توجیه بمب‌گذاری‌های انتحاری و موترهای بمب در شهرهای بزرگ فعالیت می‌کنند.
ملک‌زاده گفت: کسی که ۴۰۰ حساب تویتر مرتبط با طالبان را دنبال کرده و فعالیت‌های آن‌ها را مورد مطالعه قرار داده می‌گوید: «آن‌ها از تویتر برای تأثیرگذاری بر تصمیم‌گیری‌ها استفاده می‌کنند و از فیس‌بوک برای تأثیرگذاری بر مردم عادی. اگر یک شخص تازه‌وارد حساب‌های آن‌ها را پی‌گیری کند، مطمئناً روایت‌های آنان را درباره جنگ باور می‌کند.»
در فیس‌بوک، حساب‌های مرتبط با طالبان فلم‌های را نشان می‌دهند که نیروهای امنیتی افغان را محاصره کرده‌اند و تصاویری از سربازان خارجی را که زنان و غیرنظامیان را تلاشی می‌کنند. چیزی که جامعه سنتی افغانستان آن را بسیار ننگین می‌داند. تلفات غیرنظامیان در اثر حملات شبانه و هوایی ابزاری است که مکرراً طالبان در میدان جنگ آنلاین پخش می‌کنند.
در اواخر سپتامبر، در یک حمله شبانه مشترک افغانستان و امریکا یک ساختمان هدف قرار گرفت که طالبان و اعضای القاعده در آن حضور داشتند. حمله افزون بر کشتن ده‌ها شبه‌نظامی القاعده و طالبان از جمله عاصم عمر، رهبر شبکه القاعده در هند، جان ۴۰ غیرنظامی از جمله زنان و کودکان را گرفت. طالبان تصاویر گرافیکی از زنان و کودکان کشته‌شده را به‌سرعت در صفحات آنلاین منتشر کردند.
نورالله نوایی، پژوهشگر در مرکز ملی مطالعات عامه، در کابل می‌گوید: «ترس از طالبان بیش از آن چیزی است که در واقعیت است و مردم نسبت به قدرت طالبان تحت تأثیر اغراق‌ها قرار دارند.»
میدان جنگ آنلاین دولت و طالبان در درازمدت جامعه افغانستان را ویران می‌کند. زمانی که محتوای گرافیکی به‌صورت آنلاین پخش می‌شود، همه‌جا قابل دریافت است. این جنگ زیر انگشتان تعداد زیادی از مردم رخ می‌دهد. نوایی می‌گوید: «اثر جانبی این میدان نبرد آنلاین عادی شدن خشونت و کشتار برای مردم است.» او می‌افزاید: «میدان جنگ آنلاین یاس، ترس و نفرت را در جامعه گسترش می‌دهد.»
نوایی که دانش‌آموخته جامعه‌شناسی است می‌گوید: «صفحات رسانه‌های اجتماعی همه‌چیز را غیرانسانی می‌کنند. طالبان با گفتن این‌که آن‌ها مسلمان نیستند، مردمی را که [از دولت حمایت می‌کنند] توهین می‌کنند. دولت هم با ترویج روایت ضدطالبان آن‌ها را مذمت می‌کند. هنگامی‌که ما یکدیگر را پست و فرومایه می‌خوانیم، از بین بردن یکدیگر آسان‌تر می‌شود.»
