راه مدنیت: انستیتوت مطالعات استراتژیک افغانستان، نهمین کنفرانس سالانه گفتگوهای امنیتی هرات را در این شهر برگزار کند. این تنها کنفرانسی بود که امسال در سطح منطقه برگزار شد. در شهری که مبدا کرونای مرگ‌بار افغانستان بود، کنفرانس با حضور ده‌ها تن از روشنفکران، نخبگان و جوانان بی‌ترس از کرونا برگزار شد، اما این بار کنفرانس به دو بخش مجازی و حقیقی تقسیم شده بود.
در بخش مجازی، تمامی شخصیت‌های بین‌المللی و خارجی به‌صورت آنلاین با سخنرانی معاون اول رییس‌جمهور تبادل نظر کردند، اما در بخش حقیقی، حسن برنامه امسال، نبود خارجی‌ها بود.
در نشست‌های قبل از شخصیت‌های خارجی معمولا اجنت‌ها و جاسوس‌های خارجی در قالب دیپلمات و دانشمند حضور داشتند؛ به‌طور مثال دفعۀ قبل رییس‌های دستگاه استخباراتی سابق پاکستان و هند با هم حضور داشتند و در کنار این‌ها حضور وزرای خارجه کشورهای خارجی، فضای گفتگو را برای خود افغان‌ها محدود و محافظه‌کار می‌ساخت.
امسال، شخصیت‌های نخبه افغان از هر بخش در زیر یک سقف جمع شدند و گفتگویی سازنده و بی‌تعارف داشتند. معاون وزیر داخله بی‌پرده در مقابل دیگر نخبگان نقد شد و خانم حسنا جلیل هم به درستی از حضور زنان در حکومت دفاع کرد و تهمت‌های معمول را بی‌پایه خواند. او به جرات از پالیسی‌سازی زنان دفاع نمود که ربطی به کار عملی نظامی ندارد.
داکتر عبدالله عبدالله هم در افتتاحیه کنفرانس درباره گم‌شدن آدرس صلح صحبت کرد؛ اینکه صلح مبادا جای دیگری باشد و بعدها ما بفهمیم که سال‌ها جای دیگری دنبال صلح بوده‌ایم.
صحبت او پس از سفر اوزبیکستان بسیار متفاوت بود. اولین بار بود که صحبت‌هایش تعارفی و خالی از روایت معنایی نبود و تند و صریح بود.
همان گونه صحبت‌های رحمت‌الله نبیل، بحث‌های بعدی را تحت‌الشعاع قرار داد. او از گم‌شدن آدرس صلح انتقاد کرد و این را از بی‌خبری و بی‌هنری مسوولان دانست. بعد درباره نظام سیاسی صحبت کرد که چطور سال‌ها همه نخبگان در یک چارچوب بسته دور هم می‌چرخند و بی‌اینکه به خارج از این چهارچوب ببینند که امکان‌های دیگری هم برای حکومت‌سازی وجود دارد. او با بیان اینکه سنت‌های تاریخی و فرهنگی افغانستان و منطقه می‌تواند آیینۀ آموزگار امروز ما باشد افزود که راه‌های حل جنگ و صلح خیلی واضح است، اما کسی از متخصصان نمی‌پرسد.
باقی صحبت نخبگان هم متاثر از همین‌ها بود. رییس اتاق‌های تجارت، رییس دیدبان، سعیدی و دیگران همه به فساد افسارگسیختۀ حاکی از سیستم پرداختند که چقدر باعث سردرگمی شده است.
در کل، کنفرانس صریح، بی‌پرده و جدی بود. دیده شود که سال‌های بعد در همین سیستم برای نخبگان امکان صحبت وجود خواهد داشت و یا اینکه لازم باشد نخبگان به مردم رجوع نمایند و به‌جای نخبگان، مردم بتوانند نظرات و رویاهایشان را با هم مبادله کنند.
