طالبان را به عنوان یک واقعیت در صحنه سیاسی بپذیرید
راه مدنیت: وزارت امور خارجۀ کشور اعلام کرد که محمدحنیف اتمر، وزیر امور خارجه با سیدعباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه ایران دیدار کرده و از حمایت کشورش از موفقیت روند صلح، جمهوری اسلامی افغانستان و حفظ دست‌آورد‌های ۱۹سال اخیر اطمینان داد.
معاون وزیر امور خارجه ایران در این دیدار توسعهٔ روابط میان دو کشور را در راستای اتصال منطقه‌یی و رفاه اقتصادی مهم خواند.
همچنین آقای اتمر در مورد ارادهٔ سیاسی موجود در افغانستان برای تقویت هرچه بیشتر روابط میان دو دولت صحبت کرد و همکاری‌های دوجانبه و چندجانبه در زمینه سرمایه‌گذاری و اتصال افغانستان و ایران به کشورهای آسیای مرکزی و منطقه را مهم خواند.
وی از تلاش ایران به‌خاطر گشایش خط آهن خواف-هرات ابراز قدردانی نموده و تاکید داشت که پس از اتصال افغانستان با کشورهای آسیای مرکزی در شمال، اتصال افغانستان توسط خط آهن با ایران در غرب کشور، روحیه امید و اطمینان را برای تقویت همکاری‌ها و اتصال منطقه‌یی میان دولت‌ها و مردمان منطقه، بیشتر کرده است.
آقای اتمر با اشاره به همکاری کابل و تهران در بخش‌های مختلف، تشریک مساعی دو کشور را در راستای تقویت اجماع منطقه‌یی برای موفقیت گفتگو‌های صلح افغانستان مهم و اثرگذار دانسته، در مورد اهیمت ادامهٔ این تلاش‌ها برای رسیدن به صلح پایدار در افغانستان و تأمین ثبات و توسعهٔ اقتصادی در منطقه صحبت کرد.
تردید در حسن نیت امریکا
به گزارش ایرنا، معاون سیاسی وزات خارجۀ ایران با اشاره به مذاکرات صلح افغانستان گفت که به حسن نیت امریکا در این مذاکرات مشکوک است.
او با بیان اینکه باید از کمک هر کشوری که بتواند در روند صلح افغانستان کمک کند استقبال کرد، تاکید کرد: «در حسن نیت امریکا تردید وجود دارد و لازم است که دوستان ما در افغانستان نسبت به سیاست‌های پشت‌پرده امریکا دقت داشته باشند و مراقبت لازم را به عمل بیاورند.»
او اظهار داشت اقدام‌هایی که امریکایی‌ها تاکنون در جهان انجام داده‌اند، مملو از اشتباه‌های متعدد بوده و سوء‌نیت‌های زیادی در آن وجود داشته و سیاست‌های خاصی پشت پرده بوده است.
همچنین آقای عراقچی اذعان داشت: «ما به‌عنوان همسایه فقط می‌توانیم توصیه کنیم که این روند در مسیر درستی حرکت کند و به جزییات آن دخالت نکنیم.»
وی با بیان اینکه طالبان یک واقعیت در صحنه سیاست افغانستان است، افزود: «باید راه‌حلی پیدا شود که طرف‌های افغانستان به همراه گروه طالبان بتوانند با همدیگر صحبت کنند و به یک تصمیمی برسند که نتیجه دست‌آورد همه طرف‌ها باشد و همه طرف‌ها احساس برد-برد کنند و نتیجه آن هم صلح باشد.»
نهایی‌شدن سند راهبردی همکاری‌های تهران- کابل
در همین حال، معاون سیاسی وزیر امور خارجۀ ایران گفته که سند راهبردی ایران و افغانستان در یک‌قدمی نهایی شدن قرار دارد. در این سند در بارۀ برنامه همکاری‌های مشترک و بلندمدت تهران و کابل در موضوعات پنج‌گانه از جمله همکاری در حوزه‌های سیاسی، امنیتی، اقتصادی، فرهنگی و محیط‌زیستی و همچنین سامان دادن به مسایل مربوط به اتباع دو کشور بحث شده است.
نخستین دور از مذاکرات مربوط سند راهبردی از ماه جوزا سال ۱۳۹۶ آغاز شده بود.
آقای عراقچی افزوده که پس از نهایی شدن مذاکرات، این سند توسط رییسان‌جمهوری دو کشور امضا خواهد شد و چشم‌انداز درازمدت روابط دو کشور را مشخص می‌کند.
به گفتۀ وی، این سند اصولی را که بر روابط بین دو کشور باید حاکم باشد، تعیین می‌کند و چراغ راه روابط کابل و تهران در طول سال‌های آینده خواهد بود.
گفتنی است که او در سفر دو روز پیش خود به کابل با حمدالله محب، مشاور شورای امنیت ملی، عبدالله عبدالله، رییس شورای عالی مصالحۀ ملی کشور و میرویس ناب، معاون وزیر امور خارجۀ کشور دیدار و گفتگو کرده بود.
آقای عراقچی در این دیدارها اظهار امیدواری کرد که سند جامع همکاری‌های بلندمدت میان دو کشور به‌زودی نهایی و آمادۀ امضا شود.
همچنین دوطرف دربارۀ مذاکرات صلح میان دولت و گروه طالبان و نقش ایران در ایجاد اجماع منطقه‌یی پیرامون وضعیت سیاسی و امنیتی افغانستان و گسترش روابط سیاسی، اقتصادی و تجاری میان دو کشور و موضوعات مرتبط دیگر، بحث و تبادل نظر کرده بودند.
دو پیام متضاد
سفر اخیر عراقچی با دو پیام متضاد همراه بود. او به نمایندگی از دولت خود حمایت از جمهوریت افغانستان را اعلام کرد و از سوی برای طالبان نیز مشروعیت‌سازی کرد.
ایران علی‌رغم داشتن روابط رسمی با دولت افغانستان به‌عنوان حاکمیت قانونی، با طالبان که علیه حاکمیت قانون در افغانستان می‌جنگد در ابعاد گسترده همکاری دارد و برای اهداف خود، طالبان را همواره تمویل و تجهیز کرده است.
ایران بارها گفته که با طالبان برای اخراج امریکا از افغانستان هم‌سو است. این هدف مشترک تا آنجا ایران را با طالبان نزدیک کرده که در ادبیات سیاسی این کشور از طالبان به عنوان «حاکمان آینده افغانستان» یاده شده و در راستای همین سیاست، عراقچی به دیگر طرف‌های درگیر در افغانستان گفته که طالبان را به‌عنوان یک واقعیت در صحنۀ سیاسی کشور بپذیرند.
این تناقض در رفتار و گفتار جمهوری اسلامی ایران نشان می‌دهد که رویکرد این کشور نسبت به افغانستان واضح نیست و بازیگران در ایران از سیاست دوگانه در قبال افغانستان پیروی می‌کند. این سیاست دوگانه سبب تقویت طالبان و دوام جنگ در کشور شده و بسیاری‌ها به این باورند که روابط ایران با طالبان ناقض حاکمیت ملی است که چالش‌های عمده را در برابر جمهوریت در افغانستان ایجاد کرده است.
افزون بر این، همان‌گونه که در ایران دو جناح دو رویکرد مختلف در روابط بین الملل دارد، در قبال افغانستان نیز جناح‌ها سیاست‌های مختلف را دنبال می کند. چنانچه مشاهده شده رویکرد رسمی دولت و دستگاه دیپلماسی ایرانی هم‌راستایی با حکومت افغانستان بوده، اما بخش دیگری از حاکمیت ایران که گروه‌های تندرو و نظامیان در سپاه پاسداران است، حمایت‌شان را از طالبان پنهان نکرده و حتا در مواردی علیه نظام جمهوری در افغانستان سنگر گرفته است.
با توجه به این مساله، به‌نظر نمی‌رسد که راهبرد مشترک ایران با افغانستان نتیجه ندهد و چالش‌های روابط دو کشور را کم نخواهد کرد.
مرتضی پژواک
