ثروت سرشار طالبان

آن‌ها پولی را که صرف جنگ در افغانستان می‌کنند از کجا به‌دست می‌آورند؟
منبع: کانورسیشن/ *حنیف صوفی‌زاده
شبه نظامیان طالبان افغانستان از زمان سرنگونی رژیم بنیادگرای اسلامی‌شان توسط نیروهای امریکایی در سال۲۰۰۱ ثروتمندتر و قدرتمندتر شده‌اند.
ملایعقوب، پسر رهبر معنوی طالبان ملا محمدعمر که منابع درآمد طالبان را در یک گزارش محرمانه به سفارش ناتو ارائه داد و سپس این گزارش در اختیار رادیو آزادی قرار گرفت، می‌گوید در سال مالی گذشته که در مارچ۲۰۲۰ به پایان رسید، طالبان ۱٫۶میلیارد دالر امریکایی درآمد داشته‌اند.
در مقایسه با آن، دولت افغانستان در همین مدت ۵٫۵۵میلیارد دالر درآمد داشت. دولت اکنون در حال مذاکرات صلح با طالبان است و در پی پایان دادن به شورش ۱۹ساله آن‌ها.
من امور مالی طالبان را به‌عنوان تحلیلگر سیاست اقتصادی در مرکز مطالعات افغانستان مطالعه می‌کنم. منابع درآمد آن‌ها به شرح زیر است:

مواد مخدر: ۴۱۶میلیون دالر
بر اساس گزارش جهانی مواد مخدر سازمان ملل متحد در سال۲۰۲۰، افغانستان طی پنج‌سال گذشته حدود ۸۴درصد از تولید جهانی تریاک را به‌خود اختصاص داده است.
بیشتر این سودهای غیرقانونی حاصل از مواد مخدر به طالبان می‌رسد که تریاک را در مناطق تحت کنترول خود مدیریت می‌کنند. بر اساس گزارش سا ۲۰۰۸ واحد تحقیق و ارزیابی افغانستان، یک سازمان تحقیقاتی مستقل در کابل، این گروه برای هر حلقه از زنجیرۀ تولید مواد مخدر ۱۰درصد مالیات وضع می‌کند. این مالیات مشمول کشاورزان افغان که کوکنار، ماده اصلی تریاک را کشت می‌کنند، آزمایشگاه‌هایی که آن را به مواد مخدر تبدیل می‌کنند و تاجرانی که محصول نهایی را به خارج از کشور انتقال می‌دهند، می‌شود.

استخراج: ۴۰۰ تا ۴۶۴میلیون دالر
استخراج سنگ آهن، سنگ مرمر، مس، طلا، روی و سایر فلزها و مواد معدنی کمیاب از سرزمین کوهستانی افغانستان، تجارتی سودآور برای طالبان است. هم عملیات استخراج مواد معدنی در مقیاس کوچک و هم شرکت‌های بزرگ استخراج معادن افغانستان به شبه نظامیان طالبان پول می‌دهند تا از آن‌ها مجوز تجارت دریافت کنند. کسانی که این هزینه را پرداخت نمی‌کنند با تهدید به مرگ روبه‌رو شده‌اند.
طبق گزارش کمیسیون سنگ و معادن طالبان، این گروه سالانه ۴۰۰میلیون دالر از استخراج معادن به‌دست می‌آورد. ناتو تخمین می‌زند که این رقم بیشتر است، یعنی حدود ۴۶۴میلیون دالر، در حالی که در سال۲۰۱۶ فقط ۳۵میلیون دالر بود.

اخاذی و مالیات: ۱۶۰میلیون دالر
طالبان مانند یک دولت، از مردم و صنایع در مناطق روبه‌رشد افغانستان تحت کنترول خود مالیات می‌گیرند. آن‌ها حتا رسیدهایی رسمی برای پرداخت مالیات صادر می‌کنند.
صنایع «مشمول مالیات»عبارتند از استخراج معادن، رسانه‌ها، ارتباطات از راه دور و پروژه‌های توسعه‌‌یی که از طریق کمک‌های بین‌المللی تمویل می‌شوند. همچنین از موتروانان به دلیل استفاده از بزرگ‌راه‌ها در مناطق تحت کنترول طالبان مالیات اخذ می‌شود و دکان‌داران برای حق تجارت به طالبان پول پرداخت می‌کنند.
این گروه همچنین یک شکل سنتی مالیات مالیاتی به نام «عشر»، ۱۰درصد مالیات بر محصول یک کشاورز و «زکات» ۲٫۵درصد مالیات بر دارایی‌ وضع می‌کند.
به گفته ملایعقوب، درآمد مالیاتی – که ممکن است اخاذی نیز محسوب شود – سالانه حدود ۱۶۰میلیون دالر است.
از آنجا که برخی مشمولان مالیات، تولیدکنند‌گان خشخاش هستند، بنابراین ممکن است برخی از هم‌پوشانی‌های مالی بین درآمد حاصل از مالیات و درآمد حاصل از مواد مخدر وجود داشته باشد.

کمک‌های خیرخواهانه: ۲۴۰میلیون دالر
طالبان کمک‌های مالی پنهانی از اهداکنندگان خصوصی و نهادهای بین‌المللی در سراسر جهان دریافت می‌کنند.
بسیاری از کمک‌های مالی از خیریه‌ها و تراست‌های خصوصی واقع در کشورهای حاشیۀ خلیج فارس به‌دست طالبان می‌رسد، منطقه‌یی که پیشینۀ همراهی با شورشیان مذهبی این گروه را دارد. طبق گزارش مرکز تحقیقات و مطالعات سیاست افغانستان، این کمک‌ها هرساله به حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلیون دالر می‌رسد. این موسسات خیریه در لیست گروه‌های مالی تروریزم وزارت خزانه‌داری ایالات متحده قرار دارند.
به گفته آژانس‌های ضد تروریزم امریکا، شهروندان به‌صورت مجزا از عربستان سعودی، پاکستان، ایران و برخی از کشورهای حاشیۀ خلیج فارس نیز طالبان را تمویل مالی و سالانه ۶۰میلیون دالر دیگر به شبکه حقانی وابسته به طالبان کمک می‌کنند.

صادرات: ۲۴۰میلیون دالر
بر اساس گزارش شورای امنیت سازمان ملل، طالبان تا حدی برای پول‌شویی درآمدهای غیرقانونی، کالاهای مصرفی روزمره را وارد و صادر می‌کنند. شرکت‌های وابسته تجاری معروف شامل شرکت چندملیتی برادران نورزایی می‌شود که قطعات موتر را وارد می‌کند و وسایل نقلیه مونتاژشده و پرزه‌های موتر را می‌فروشد.
تصور می‌شود که درآمد خالص طالبان از صادرات حدود ۲۴۰میلیون دالر در سال باشد. این رقم شامل صادرات کوکنار و مواد معدنی غارت‌شده نیز است؛ بنابراین ممکن است همپوشانی مالی با درآمد مواد مخدر و درآمد معدن وجود داشته باشد.

املاک و مستغلات: ۸۰میلیون دالر
به گفته ملایعقوب و شبکۀ تلویزیونی پاکستان سما، طالبان در افغانستان، پاکستان و کشورهای بالقوه دیگر املاک و مستغلات دارند. یعقوب به ناتو گفت درآمد سالانه حاصل از املاک و مستغلات حدود ۸۰میلیون دالر است.

کشورهای خاص
طبق گزارش بی.بی.سی، یک گزارش طبقه‌بندی‌شده سازمان سیا در سال۲۰۰۸ تخمین زده است که طالبان ۱۰۶میلیون دالر از منابع خارجی، به‌ویژه از کشورهای حوزۀ خلیج فارس دریافت کرده‌اند.
بر اساس منابع متعدد ایالات متحده و بین‌المللی، امروزه اعتقاد بر این است که دولت‌های روسیه، ایران، پاکستان و عربستان سعودی طالبان را تمویل می‌کنند. کارشناسان می‌گویند این وجوه ممکن است سالانه ۵۰۰میلیون دالر باشد، اما تعیین رقم دقیق این درآمد دشوار است.

وضعیت بودجه در صورت صلح
نزدیک به ۲۰سال می‌شود که ثروت سرشار طالبان هزینۀ ضرب‌وشتم، ‌تخریب و مرگ را در افغانستان تامین کرده ‌است. دولت افغانستان برای نبرد با شورشیان، هزینه‌های زیادی صرف جنگ می‌کند،‌ این سرمایه‌‌یی است که باید برای خدمات عمومی اساسی و توسعه اقتصادی مصرف شود.
توافق صلح در افغانستان به دولت این امکان را می‌دهد تا منابع ناچیز خود را در مسیر دیگری مصرف کند. دولت هم‌چنین می‌تواند درآمد قابل توجهی از بخش‌های حقوقی به‌دست آورد که اکنون تحت سلطه طالبان قرار دارد؛ مانند استخراج معادن.
علاوه بر این انتظار می‌رود ثبات، سرمایه‌های خارجی را جذب این کشور کند و به دولت کمک کند تا به وابستگی خود به اهداکنندگانی مانند ایالات متحده و اتحادیه اروپا پایان دهد. دلایل زیادی برای ریشه‌یابی صلح در افغانستان جنگ‌زده وجود دارد. سلامت مالی آن یکی از آن‌هاست.
پی‌نوشت
* حنیف صوفی‌زاده؛ هماهنگ‌کننده برنامه آموزش و اطلاع‌رسانی دانشگاه نبراسکا اوماهاست.
ترجمه: شریفه عرفانی