سعادت‌شاه موسوی
چندی پیش اداره بازرسی ویژه امریکا در امور افغانستان هشدار داد با توجه به نظام صحی ناکارآمد و آسیب‌پذیری‌های افغانستان، این کشور احتمالاً با «فاجعه صحی» روبرو خواهد شد.
افغانستان در کنار نظام ضعیف خدمات صحی، سوءتغذیه، جنگ و سایر آسیب‌پذیری‌ها، به احتمال زیاد در حال روبرو شدن با «فاجعه صحی» ناشی از ویروس کرونا است. این احتمال در حالی قوی‌تر می‌شود که مردم در کلان‌شهرها دست به رفع قرنطین خودخواسته زدهاند و گشت‌وگذار افزایش یافته است.
در هفته جاری، کابل شاهد بازگشت دکان‌داران و هوتل‌داران به سر کار خود بوده است. تجمع انبوه در گوشه و کنار شهر، وزارت صحت عامه را نگران ساخت. این وزارت هشدار داد که بی‌توجهی مردم فاجعه می‌‌آفریند.
مطابق آمار نشرشده وزارت صحت عامه، در جریان ۲۴ساعت گذشته (۳۰ثور) ۵۸۱واقعه مثبت ویروس کرونا در ۲۱ولایت کشور به‌شمول کابل ثبت شده است.
از سویی با مرگ پنج‌تن دیگر از بیماران، تعداد مجموع قربانیان ویروس کرونا، به ۱۷۸تن رسید. با این حال، کابل بیشترین آمار مبتلایان و قربانیان ویروس کرونا را نسبت به دیگر ولایت‌ها دارد. ۲۲۳۱تن در پایتخت، به کووید۱۹ مبتلا شده‌اند که از این میان، ۲۵تن جان باخته‌اند. بر اساس معلومات وزارت صحت عامه، تاکنون ۸۵۰تن از مبتلایان به ویروس کرونا، شفایاب شده و از شفاخانه‌ها رخصت شده‌اند.
روشن است رفع قرنطین از سوی مردم، ناشی از گرسنگی و قحطی است که دامن‌گیر مردم شده و حکومت با درک این مساله نمی‌خواهد جلوی مردم را با قوه قهریه بگیرد.
هزاران دست‌فروش و خرده دکاندار، توانایی این را ندارند که قرنطین طولانی را تاب بیاورند و ناچار می‌شوند با قبول ریسک از خانه بیرون شوند. از سوی دیگر ساختار اقتصادی و نوعیت بازار باعث شده در شرایط کرونایی مردم رنج افزون‌تری را تحمل کنند.
متاسفانه نظام بازار آزاد مدل غربی در حال پیمودن راه خودش در افغانستان است. راهی که نتیجه آن به احتمال زیاد قرار گرفتن ۹۰درصد سرمایه در دستان ۲درصد از مردم است.
با شروع شیوع ویروس کرونا در سطح جهان، این بحث پیش کشیده شد که نظام سرمایهداری زمین‌گیر شده و پتانسیل مهار و رفع نیازمندی‌های انسان کرونازده را ندارد و همچنان با افزایش تهدید این بیماری، چهرۀ بی‌رحم سرمایهداری نیز بیشتر نمایان می‌شود. افزایش قیمت‌های مواد ضد عفونی و سایر لوازم بهداشتی به‌صورت تصاعدی، می‌تواند نشان‌گر این مدعا باشد.
جامعه افغانستان با توجه به مشکلات سیاسی و اقتصادی که دارد و البته با احترام به اصل دموکراسی و مردم‌سالاری واقعی، نیاز جدی به بازبینی ریشه مدل سیاسی دارد که همانا زدودن تمرکز قدرت است. در کنار آن، نظام اقتصادی و لجام‌گسیخته بازار آزاد در کشور وارداتی و فقیری مانند افغانستان نیاز به بازنگری جدی دارد.
درواقع مردم در دوراهی قرار دارند و مجبورند از بین کرونا و یا گرسنگی یکی را انتخاب کنند. ممکن است ماموران حکومتی معاش خود را طی دوره کرونایی دریافت کنند و توانایی در خانه ماندن را داشته باشند، اما کسانی که روز کار می‌کنند و شب می‌خورند، بسیار دشوار خواهد بود که ماه‌ها قرنطین را تاب بیاورند و در خانه بمانند.
با توجه به این وضعیت واقعا راه حل چیست؟ از یک‌طرف وزارت صحت عامه هشدار می‌دهد که مردم کرونا را جدی نمی‌گیرند و با جان خود و دیگران بازی می‌کنند، از طرف دیگر نیازمندی‌های اولیه پای مردم را به بازار می‌کشاند.
افغانستان مثل چین ثروت و سرویس قوی و میکانیزه‌شده ندارد که برای ۱۰میلیون انسان چندین‌روز پشت در خانه‌شان نان آماده ببرد.
در حال حاضر نظر به وضعیت افزایش میزان مبتلایان، حکومت باید درخواست کمک بیشتری از کشورهای دوست و سازمان‌های بین‌المللی نماید. دست‌کم بخش صحت را طوری رهبری و مدیریت کند که کاستی‌های مدیریتی و تاکتیکی، باعث افزایش تلفات نشود.
از جهت دیگر بر مردم است که خود را با زندگی کرونایی عادت داده و کار را توام با رعایت مسایل بهداشتی انجام دهند. شاید این تنها گزینه ممکن و پرخطری است که پیش روی مردم قرار دارد.
