اشاره: قزاقستان همه‌ساله در مناسبت‌هایی ملی خود از دانشمندان و ادیبان محبوب‌اش تجلیل می‌کند. امسال قزاقستان به مناسبت یکصد و هفتاد و پنجمین سالگرد تولد آبای بزرگ ابراهیم قونبایف، فیلسوف، انسان‌شناس و بنیانگذار ادبیات نوین قزاق که در ۱۰اگست ۱۸۴۵ به دنیا آمد، جشن همگانی ملی خواهد گرفت. همچنین در سال جاری، جمهوری قزاقستان یک‌هزار و یکصد و پنجاهمین سالگرد تولد دانشمند مشهور جهان؛ ابونصر بن محمد ال فارابی را نیز جشن می‌گیرد. در این مورد مدیر مسوول روزنامه راه مدنیت سید اصغر اشراق، گفتگوی معلوماتی کوتاهی را با سفیر فوق‌العاده و تام‌الاختیار جمهوری قزاقستان در جمهوری اسلامی افغانستان؛ علیم خان انگاروویچ یسین گیلدییف انجام داده که تقدیم علاقمندان و خوانندگان گرامی می‌شود:
جناب آقای سفیر، بسیار خوشحالم که دوباره با شما ملاقات می‌کنم تا همکاری‌ها درباره روابط فرهنگی دو ملت قزاق و افغان را تقویت کنیم. لطف نموده از مهم‌ترین وقایع فرهنگی قزاقستان در سال جاری به خوانندگان ما بگویید.
مهم‌ترین وقایع در زندگی فرهنگی کشور ما در سال جاری عبارتند از: جشن‌های همگانی ملی کشور قزاقستان و تجلیل از زادروز چهره‌های بزرگ تاریخی و روشنگر قزاقستان در حوزۀ شعر و ادبیات کلاسیک ملی مثل آبای قوننبایف و دانشمند مشهور جهان ابونصر فارابی.
این روزهای بزرگ تاریخی؛ گنجینه‌های گرانبهای ملی قزاقستان است که به گونه وصف‌ناپذیری از قدرت معنوی و روحی آنان مردم ما تغذیه می‌کند و افق‌های بیکران را برای توسعه حاکمیت دولت مستقل جمهوری قزاقستان می‌گشاید.
از این چهره‌های مشهور تاریخی قزاقستان بیشتر بگویید. بر اساس چه دلایلی قزاق‌ها در جشن‌های ملی خود از این دانشمندان تجلیل می‌کنند؟
قزاقستان در سال جاری یکصد و هفتاد و پنجمین سالگرد تولد آبای بزرگ (ابراهیم قونبایف) را که در ۱۰اگست ۱۸۴۵ به دنیا آمد، در قزاقستان جشن همگانی ملی خواهد گرفت.
در واقع بدون نبوغ خلاق و میراث درخشان علمی آبای (اشعار، منظومه‌ها، رساله‌های فلسفی، ترانه‌ها، موسیقی و سایر آثار) درک روح عمیق مردم قزاق غیرممکن است.
او نخستین پدیده درخشان مردم قزاقستان بود که راه رسیدن به کمال را از طریق خودشناسی برای خدمت به آرمان‌های اومانیسم از طریق روشنگری مردم انتخاب نمود.
تمام آثار آبای با روایت خردمندانه و حقیقت، روح مردم را به‌وجد می‌آورد و باعث ایجاد تفکر عمیق در آنها در مورد معنای زندگی و سرنوشت انسان در جهان می‌شود. آبای در آثار فلسفی خود مهم‌ترین سؤالات زندگی را برای هر شخص مطرح کرده و به آنها کمک می‌کند تا پاسخ‌های درست و منصفانه‌یی را پیدا کنند.
فکر می‌کنید آثار آبای مثل شعر، منظومه، کتاب‌ها و نظریات او واقعا بر زندگی مردم قزاق تاثیر گذاشته و دارد؟ چگونه؟
افکار عمیق و درد بی حد و حصر آبای در رابطه با بی‌قانونی و بی‌سوادی مردم قزاق در طول زندگی‌اش، در آثارش صمیمانه به مردم بومی ابراز شده است. آبای به زندگی سعادتمند نسل‌های آینده قزاق اعتقاد داشت و با بصیرت پیش‌بینی می‌کرد که زندگی مردم نمی‌تواند به شکل‌های قدیمی هستی شکل بگیرد.
بنابراین او عمیقاً به این مساله اساسی زندگی می‌اندیشید و وظیفه اصلی خود را مشخص نمود تا با روشنگری همگانی، مردم خود را برای فهم ملی از سرنوشت تاریخی خود و برای انتخاب مسیر درست توسعه و باورمند به آینده آماده کند.
آیا به همان اندازه که آبای این درد را در مورد مردم و کشورش داشته و روشنگری کرده، مردم قزاق هم او را درست می‌شناسند؟
امروز در قزاقستان همگی آثار درخشان فلسفی آبای را می‌شناسند؛ به‌خصوص «سخنان عبرت» او که به درستی، دائره‌المعارف زندگی مردم قزاق حساب می‌شود.
در این اثر آبای با بصیرت کامل در مورد خصوصیات بدی که غیرقابل قبول برای رفتار مردم است؛ از قبیل تنبلی، بیهودگی، جهل و همچنین اهمیت کار، تحصیل و اصول اخلاقی انسان شایسته می‌نویسد. اندیشه‌های درونی او در مورد وظیفه و افتخار آدمی، اول از همه به نسل جوان خطاب می‌کند: «جای شایسته خود را در زندگی پیدا کنید!»
با این همه اهمیتی که آبای در زندگی مردم قزاق دارد، قزاق‌ها و دولت قزاقستان در مورد آبای و آثار او چه کرده‌اند؟
در یک کلام، هرچه از دوره آبای زمان بیشتر بگذرد، مردم هم بیشتر به میراث ارزشمند آبای پی می‌برند و برای شناسایی آن اهمیت حیاتی می‌دهند. تا به امروز به ابتکار قزاقستانی‌ها و با حمایت فعال دوستان خارجی کشور ما، تمام آثار آبای به اکثر زبان‌های دنیا ترجمه شده است. از طریق این آثار عالی آبای، تمام دنیا در مورد قزاقستان، تاریخ غنی و فرهنگ بی‌نظیر آن یاد می‌کنند.
سفارت ما همچنین در این کار شریف برای تعمیم دادن آثار گرانبهای آبای بزرگ در کشورهای خارجی کمک کرده است. سال گذشته اثر معروف آبای، «سخنان عبرت» به زبان دری ترجمه و انتشار این کتاب در کابل انجام شد. ارائه این اثر به نمایندگان مقامات رسمی جمهوری اسلامی افغانستان و جمع گسترده‌یی از مردم افغانستان طی محفلی به تاریخ ۳۰ نوامبر ۲۰۱۹ در سفارت برگزار شد. در پایان این محفل، به کلیه شرکت‌کنندگان چند جلد از این کتاب اهدا شد. همچنین این کتاب‌ها به کتابخانه‌های نهادهای دولتی افغانستان، احزاب سیاسی، سازمان‌های اجتماعی و دانشگاه‌های افغانستان اهدا گردید.
به یادبود آبای بزرگ در جمهوری قزاقستان، یک شهر به‌یاد وی نام شده است. در پایتخت و در هر شهر بزرگ کشور ما بنای یادبودی به‌نام وی ساخته شده است. خیابان‌های مرکزی بسیاری از شهرها، تئاترها، کتابخانه‌ها و سایر مکان‌های فرهنگی قزاقستان به نام وی مسمی شده است. نام آبای به تیاتر، اپرا و باله دولتی قزاقستان و دانشگاه ملی پیداگوژی قزاقستان گذاشته شده است. به افتخار وی، جایزه دولتی جمهوری قزاقستان در زمینه ادبیات ایجاد شد.
بناهای یادبودی برای این فرزند بزرگ مردم قزاقستان، در شهرهای مسکو پایتخت روسیه، بجینگ پایتخت چین، قاهره پایتخت مصر، تهران پایتخت ایران، شهر بوداپست پایتخت مجارستان، تاشکند پایتخت اوزبیکستان، استانبول در ترکیه، شهر رن فرانسه و دولت‌های دیگر نیز ساخته شده است.
از ابونصر فارابی هم در سخنان‌تان یاد کردید، آیا فارابی هم چنین مورد تکریم قزاق‌هاست؟
در سال جاری، جمهوری قزاقستان همچنان ۱۱۵۰مین سالگرد تولد دانشمند مشهور جهان ابونصر بن محمد ال فارابی را نیز جشن می‌گیرد.
تاریخ دقیق تولد وی هنوز مشخص نیست، اما طبق آخرین تحقیقات دانشمندان و مورخان، قابل اطمینان‌ترین زمان تولد ال فارابی، دسامبر ۸۷۰ میلادی است. صاحب‌نظران همچنین این حقایق را تأیید کردند که ال فارابی در شهر فاراب (در حال حاضر شهر اترار در منطقه قزاقستان جنوبی) متولد شده است. در خانوادۀ یک اشراف‌زاده بلندپایه از نسل ترک، چنان‌که لقب حاکی بر این امر است: «تارخان» در ترکیب نام کامل خود: ابونصر محمد ابن محمد ابن تارخان ابن اوزلاق ال فارابی ات ترکی.
در قرن‌های ۹ تا ۱۱میلادی، شهر اوتار یک مرکز مهم سیاسی، فرهنگی و تجاری منطقه آسیای میانه و یکی از اصلی‌ترین نقاط مسیرهای کاروانی «راه ابریشم بزرگ» (مسیر تجارت جهانی آن زمان بین چین و اروپا) بود.
فارابی اساس دانش علمی خود را در شهر اوتار دریافت کرد. جایی که وی تا ۲۰سالگی در آن زندگی نمود. سپس در شهرهای بخارا و سمرقند تحصیل و کار کرد. بعدها در بیشتر عمر او در پایتخت خلیفه عرب، شهر بغداد و در شهرهای بزرگ این امپراتوری (قاهره، دمشق و حلب) علوم مختلف را فرا گرفت.
فارابی که مشغول فراگیری علوم بود، عمیقاً تمام آثار ارسطو و سایر دانشمندان مشهور جهان باستان را مورد مطالعه قرار داد. براساس آنها، او آثار منحصر به فرد خود را خلق کرد که شالوده علوم آکادمیک شرق را برپا نمود و به واسطه آن در جهان عنوان «معلم ثانی» (عنوان بهترین شاگرد فیلسوف بزرگ یونان باستان ارسطو) را به دست آورد و در سراسر جهان شناخته شد.
فارابی ثروت ارزشمند خود را به عنوان میراث تمدن جهان؛ حدود ۲۰۰رساله اساسی علمی، نظری و روش‌شناختی در بسیاری از زمینه‌های دانش به جا گذاشته است. مشهورترین آثار ال فارابی در جهان که هنوز ارزش علمی خود را از دست نداده‌اند عبارتند از: «در طبقه‌بندی علوم»، «در مورد معنای فلسفه»، «در مورد ماده»، «مبادی منطق»، «درباره ثبات حرکت جهان»، «کتاب قوانین» و بسیاری دیگر. فارابی در دسامبر ۹۵۰میلادی به عمر هشتاد سالگی در دمشق درگذشت.
قزاق‌ها برای یادگار و سپاس‌گزاری از نیاکان مشهور جهانی خود مثل حکیم ابونصر ال فارابی، در بیشتر شهرها و مناطق مسکونی بزرگ در قزاقستان بناهایی برپا کرده‌اند. به‌نام ال فارابی خیابان‌های مرکزی پایتخت قزاقستان، بزرگ‌شهرها و مراکز منطقه‌یی کشور ما نام شده است. نام ال فارابی به دانشگاه ملی قزاقستان داده شد و جایزه دولتی جمهوری قزاقستان در زمینه علم و فناوری به نام ال فارابی ایجاد گردید.
تشکر جناب سفیر از مصاحبه خوب شما
من هم از انتشارات شما برای کار با کیفیت در زمینۀ پوشش عمیق و جامع در کشور برادر افغانستان از میراث ارزشمند معنوی و فرهنگی مردم قزاقستان و بهترین دستاوردهای جهانی در این منطقه از قزاقستان معاصر، صمیمانه تشکر می‌کنم.
با سلام و عرض ادب :
مصاحبه ارزشمندی بود ،که خواندم و حظ بردم. از آقای اشراق هم سپاسگذاری می کنم که چنین مصاحبه ی را انجام داده و به دسترس ما قرار داده است. از لابلای صحبت های جناب سفیر می شود بسیار چیز ها آموخت، میهن دوستی، فرهنگ پرروی، نخبه پروری و هویت ملی و بزرگداشت از مفاخر علمی و فرهنگی و تاریخی همه مواردی است که درین مصاحبه از آن تذکر رفته است و ما می توانیم از آن درس های بیاموزیم.
متأسفانه در کشور ما مفاخر علمی و فرهنگی بیگانه پنداشته می شود و کسانی خودی پنداشته می شود که با دم و دستگاه قدرت تعلق نسبی و قومی داشته باشند. هیچ کس چنین جفا و جنایت را در حق بزرگان کشور خود روا نه می دارند.
شهر های ما متأسفانه کم کم با هویت اصلی و تاریخی خود بیگانه می شوند. آثار باستانی که پیش از نظام قبیله باشد، متروک گذاشته شده و مردود شناخته می شود. تنها به آن بخش از تاریخ پرداخته وبزرگ نمایی می شود که به دو نیم صده پسین تعلق دارد.
از روشنگری که میراث ارزشمند روان شاد ابراهیم قونبایف است در کشور ما خبر و اثری کمتری است. خیلی شرم آور است که در سرزمین ابن سینا و سنایی و مولوی و انصاری و رازی و غزالی سید جمال الدین حسینی و … ملیون های کودک از رفتن به مکتب محروم اند.
به جای آبادانی روزی نیست که مکتبی سوخته و یا دروازه دانشسرای بسته نشود. معلم و مکتبی و فرهنگی دیگراندیش کشته نشود.
چقدر شرم آور است که در سرزمین که تاریخ درخشان فرهنگی اش به هزاران سال پیش می رسد کسانی سکان دار فرهنگش می شود که کتاب ها را به رود خانه می اندازد و روزنامه نگاران را به جرم گویشوری زبان مادری شان گوشمالی می دهند.
به راستی که همان طوری که جناب سفیر قزاقستان گفته است: “بدون نبوغ خلاق و میراث درخشان علمی آبای (اشعار، منظومه‌ها، رساله‌های فلسفی، ترانه‌ها، موسیقی و سایر آثار) درک روح عمیق مردم قزاق غیرممکن است.”
کاش تمام آثار روان شاد آبای ابراهیم قونبایف به فارسی ترجمه گردد و در دسترس ما قرار گیرد تا از آن بهره ببریم.
به راستی که بدون میراث ارزشمند تاریخی و بدون هویت ملی ما هرگز ملت نخواهیم شد و روی نجات ازین بحران های هستی سوز را نخواهیم دید.
هنگام خوانش این مصاحبه از داشتن یک سرزمین ویران و حکومتگران بی ایمان و بی وجدان واقعاً خجالت کشیدم. با درود
باسلام و سپاس از شما بابت نشر این مصاحبه خوب که انگیزه مثبت میدهد . میهن دوستی، تعهد به وطن و مردم ، مسوولیت پذیری، حفظ ارزش ها و کار برای توسعه و گسترش این ارزش ها برای قزاقستانی ها اصل بسیار مهم است.
به عنوان نمونه : “مبانی اساسی ایده های عالی رهبر ملت نورسلطان نظربایف پروژه های استراتژی بلند مدت توسعه سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری قزاقستان است که توسط وی ساخته شده است. اولین آنها – استراتژی “قزاقستان – ۲۰۳۰” ، که در سال ۱۹۹۷ برای اجرا تصویب شد ، هدف آن – ورود قزاقستان تا سال ۲۰۳۰ به لیست ۵۰ کشور پیشرفته جهان بود. این کار قبل از برنامه و با موفقیت تا پایان سال ۲۰۱۲ انجام شد. از آن زمان ، جمهوری قزاقستان به اجرای وظیفه اصلی بعدی – استراتژی “قزاقستان – ۲۰۵۰” شروع کرده است، تا قزاقستان الی سال ۲۰۵۰ در فهرست ۳۰ قدرت پیشرو جهان قرار گیرد.”