پوهیالی سمونیار عزیزاحمد نوری
نهادهای دولتی فقط با استخدام افراد متعهد و متخصص می‌توانند در اجرای وظایف و امور محوله موفق شوند. نظام آموزشی کشورهای مترقی برای آموزش و تربیت مدیران و رهبران متعهد و متخصص، هزینه‌های بسیاری صرف می‌کنند تا ادارات خود را به‌بهترین شکل ممکن سامان‌دهی و مدیریت کنند.
«تعهد» به معنای کاری را به عهده گرفتن و عهد بستن و غم‌خواری است؛ اما در اصطلاح عبارت است از باور قاطع افراد در پذیرش ارزش‌ها و اهداف سازمان و تمایل به تلاش بیشتر و حفظ هویت سازمان (فرهنگ معین).
«تخصص» در لغت «به چیزی مخصوص شدن» و یا در کاری مهارت داشتن گفته می‌شود؛ اما در اصطلاح تخصص، دانش یا مهارت عمیقی است که براثر مطالعه، آموزش یا تجربه به‌دست‌آمده باشد (لغت‌نامه دهخدا).
«پولیس» به معنای نگهبان شهر و خدمتکار جامعه و در اصطلاح شامل افسر، ساتنمن و ساتونکی است که در تشکیل وزارت امور داخله استخدام و برای تامین نظم و امن عامه طبق احکام قانون فعالیت می‌کند.
به‌عبارت‌دیگر، پولیس سازمان دولتی است که ماموریتش حمایت از قانون اساسی، جلوگیری از تخطی، تامین نظم عمومی و حفظ جان و مال اشخاص است (قانون پولیس).
نظام آموزشی کارآمد موجب تربیت نیروهای پولیس و افسران متعهد و متخصص می‌شود. یک افسر توانمند و متعهد می‌تواند با شناسایی کامل حوزه ماموریت خود، تسلط در برنامه‌ریزی و تنظیم کارها، نیروها را برای رسیدن به هدف بسیج کند و درعین‌حال، دلسوز، خیرخواه، امین و درست‌کار باشد.
کسانی که در سپردن مسوولیت‌ها و کارها تنها به «امانت» و «پاکی» فرد موردنظر قناعت می‌کنند، به همان اندازه در اشتباه هستند که برای پذیرش مسوولیت، «داشتن تخصص» را کافی می‌دانند. متخصصان بدون تعهد، به همان اندازه برای پیشرفت کشور خطرآفرین هستند که متعهدان بدون تخصص مضرند (اخلاق مکارم شیرازی).
جوامع و کشورهایی که به یکی از این دو دسته سپرده می‌شود، سرانجامی جز عقب‌ماندگی نخواهند داشت. نتیجه کار مدیران غیرمتعهد و متعهدان بدون تخصص، یکی است و به هدر رفتن امکانات و سرمایه‌های مادی و معنوی کشور مبدل می‌شود. به همین علت در آموزه‌های دینی، علم و تقوا در کنار هم قرار دارد (سوره یوسف آیه ۵۵). آنچه آموزه‌های دین اسلام در این حوزه به ما می‌گوید این است که هر کاری باید به دست افراد توانمند و امین سپرده شود تا امور حکومت‌داری خوب به پیش رود.
پولیس باید با بازداشت و بازجویی مظنونان و گزارش از محل واقعه و صحنه‌های جرم، مقصر اصلی را پیدا کند. بنابراین باید در ادارات پولیس اشخاصی گماشته شوند که افزون بر آموزش‌های فنی با قوانین نافذه کشور آشنایی داشته و در جرم‌شناسی، روان‌شناسی، فن‌آوری اطلاعات و علوم اجتماعی از مهارت کامل برخوردار باشند.
بر همین اساس است که پولیس را «د تولنی خدمتکار»، «چراغ شهر» و «معلم اخلاق» جامعه یاد می‌کنند. بنابراین افرادی که در دستگاه پولیس استخدام می‌شوند باید دارای اخلاق عالی اجتماعی، صداقت، وفاداری، امانت‌داری، رازنگهدار و … باشند تا برای کشف جرایم، مردم به آن‌ها اعتماد و با آن‌ها همکاری کنند.
«قانون پولیس» با رعایت احکام مندرج فقره سوم ماده پنجاه‌وششم، جز سوم ماده هفتادوپنجم و ماده یکصدوسی‌وچهارم قانون اساسی برای بیان وظایف، مکلفیت‌ها و صلاحیت‌های پولیس وضع شده است تا پولیس بتواند با اتکا به آن، رسالت خود را در جامعه با کمال بی‌طرفی به منصه ظهور برساند.
بررسی‌ها و مطالعات نگارنده از آغاز اداره موقت تاکنون نشان می‌دهد که متاسفانه در دستگاه پولیس، افراد غیرمسلکی شامل شده‌اند. تعدیل رتبه مجاهدین، شامل شدن افسران و بریدملان اردوی ملی به‌خصوص در سیستم تعلیمات و تحصیلات پولیس و آن‌هم در سطوح رهبری و تصمیم‌گیری برخی از نمونه‌های این روند است.
اگر نهادهای تعلیمی و تحصیلی پولیس را بررسی کنیم درمی‌یابیم که قوماندان و معاونان نهادهای یادشده از میان افراد تعدیل رتبه و یا از میان افسران ارتش برگزیده شده‌اند، اقدامی که آن را می‌توان جفایی بزرگ در حق پولیس و سازمان تنفیذکننده قانون به شمار آورد. درحالی‌که کشورهای پیشرفته مانند امریکا، استرالیا، بریتانیا، آلمان، هند و … کسانی را در نیروی پولیس استخدام می‌کنند که دو یا پنج سال دوره آزمایشی را سپری کرده و از آزمون آن موفق به‌در آمده باشند.
شرایط استخدام پولیس در کشورهای پیشرفته
در امریکا فارغان دانشگاه‌ها پس از طی یک دوره دوساله می‌توانند جذب پولیس شوند. در این کشور حتی افسران اردو در صورت علاقه‌مندی برای ورود به پولیس نیز باید این دوره دوساله آموزشی را سپری کنند.
در بریتانیا واجدان شرایط را پس از آزمون، شامل دوره آموزشی دوساله می‌کنند؛ افراد در ختم دوره آموزشی به‌عنوان افسر و یا کارمند به اداره پولیس معرفی و مقرر می‌شوند.
برای استخدام در پولیس استرالیا، تنها آموزش تکنیک‌های پولیس، قانون، حقوق و عدالت کافی نیست؛ بل فرد باید در دیگر رشته‌ها از جمله هنر، ریاضیات، فناوری اطلاعات و علوم اجتماعی نیز مهارت داشته باشد.
کسانی می‌توانند به پولیس هند شامل شوند که دارای فصاحت زبان باشند و پس از طی مراحل روند پذیرش، تابع یک دوره آموزشی پولیس می‌شوند.
در اداره پولیس آلمان کسانی که دارای توانایی‌های علمی و جسمی باشند، پس از یک دوره آموزشی پولیس، مقرر می‌شوند.
وقتی شرایط استخدام پولیس کشورهای یادشده را با افغانستان مقایسه می‌کنیم درمی‌یابیم که به پیکره پولیس کشور ما صدمات سنگینی وارد شده است؛ زیرا در نهادهای تعلیمی و تربیتی پولیس افراد غیرمسلکی استخدام شده‌اند. همچنین نصاب آموزشی منظمی که بتواند پاسخگوی نیازمندی‌های امروز پولیس ما باشد تدوین نشده است. بنابراین روزبه‌روز گراف جرایم بالا می‌رود و پولیس در اذهان عمومی ضعیف و ناتوان معرفی می‌شود.
پیشنهادات
- فرماندهان مراکز تعلیمی و تحصیلی و مدیران بخش‌های آن پولیس باید دارای تحصیلات در سطح ماستری و یا لیسانس پولیس باشند.
- باید در مراکز تعلیمی نصابی تدریس شود که بتواند پاسخگوی نیازمندی‌های کنونی پولیس و جامعه ما باشد.
- تیمی از افراد متعهد و متخصص از میان کادر پولیس برای مرور و بررسی نصاب تعلیمی کنونی و تدوین نصاب به‌روز، علمی و مسلکی پولیس تشکیل شود.
- هرسال باید پس از بررسی و ارزیابی نصاب تعلیمی پولیس، نقاط مثبت آن تقویت و نقاط منفی آن حذف شود.
- رتبه‌ها و افسران اردو باید از کرسی‌های وزارت داخله، به‌خصوص نهادهای تعلیمی حذف شوند.
منابع
- دهخدا، علی‌اکبر، فرهنگ لغت دهخدا.
- وب‌سایت اقتصاد آنلاین.
- وب‌سایت صدای معلم.
- قانون پولیس.
- معین، محمد، فرهنگ معین.
