منبع: نیویارک تایمز/ نیکلاس فاندس، نیک کروسانیتی/ شریفه عرفانی
واشنگتن- آزمایش مثبت ویروس کرونای پرزیدنت ترمپ این احتمال هرچند دور از ذهن را بوجود آورده که در صورت وخیم شدن علایم ممکن است او توانش را از دست بدهد یا به صورت بالقوه از لحاظ کاری بمیرد.
هرچند این نتیجه بسیار بعید به نظر می‌رسد و تعداد معدودی از مردم واشنگتن مایل به بحث در مورد آن در روز جمعه بودند؛ اما زمانی که آقای ترمپ برای درمان به مرکز پزشکی ملی نظامی والتر رید منتقل شد، قانون اساسی و کنگره از مدت‌ها پیش طرح جانشینی را برای وقتی که رییس‌جمهور منتخب نتواند خدمت کند طرح‌ریزی کرده بود، تا ملت در برابر دشمنان و درگیری‌های داخلی محافظت شود.
در قانون اساسی مشخص شده که معاون رییس‌جمهور در صورت مرگ رییس‌جمهور اولین فرد در صف جانشینی رییس‌جمهور است و می‌تواند در صورت عدم توانایی فرمانده کل قوا به صورت موقت وظایف ریاست‌جمهوری را به عهده بگیرد. تست ویروس کرونای مایک پنس معاون رییس‌جمهور ۶۱ساله روز جمعه منفی اعلام شد.
سایر موقعیت‌ها به مراتب پیچیده‌تر می‌شوند و در مورد اینکه چه باید کرد اگر رییس‌جمهور نتواند وظایف خود را انجام دهد اما از کنار کشیدن امتناع ورزد، یا در انتخابات پیروز شود اما نتواند خدمت کند، یا در شرایطی که رییس‌جمهور و معاون رییس‌جمهور توانایی عمل به وظایفشان را نداشته باشند، اختلاف نظر حقوقی پیش می‌آید.
اگر ترمپ بمیرد یا نتواند خدمت کند چه اتفاقی می‌افتد؟
قانون اساسی و قانون مدنی در مواردی که رییس‌جمهور می‌میرد یا باید از سمت خود استعفا دهد، صراحت دارد. در اصلاحیه بیست و پنجم آمده است: «در صورت برکناری رییس‌جمهور از سمت خود یا مرگ وی یا در صورت استعفا، معاون رییس‌جمهور جانشین او می‌شود.»
ارتقای معاون رییس‌جمهور به ریاست‌جمهوری در چنین شرایطی در تاریخ ایالات متحده چندان نادر نبوده است. تا کنون به دلیل مرگ رییس‌جمهور، معاونین رییس‌جمهور هشت بار بالاترین مقام کشور را به‌عهده گرفته‌اند، آخرین بار در سال ۱۹۶۳، پس از ترور جان اف کندی، زمانی که لیندون بی جانسون رییس‌جمهور شد. (در سال ۱۹۷۴، جرالد فورد، معاون رییس‌جمهور پس از استعفای رییس‌جمهور ریچارد ام. نیکسون، رییس‌جمهور شد).
قانون اساسی تصمیم‌گیری در این مورد را که اگر معاون رییس‌جمهور هم بمیرد یا نتواند خدمت کند، چه اتفاقی می‌افتد را به عهده کنگره گذاشته و چندین قانون برای موارد غیرمترقبه وضع شده است.
جدیدترین قانون جانشینی ریاست‌جمهوری، در سال ۱۹۴۷ پس از مرگ رییس‌جمهور فرانکلین دی. روزولت در ۱۹۴۵ تصویب شد. (این قانون در سال ۲۰۰۶ دوباره اصلاح شد.) اساس‌نامه می‌گوید: رییس مجلس در صف بعدی است. پس از آن نوبت به رییس موقت مجلس سنا و سپس اعضای کابینه، با شروع از وزیر خارجه می‌رسد.
نانسی پلوسی، ۸۰ساله، در سخنرانی‌اش در روز جمعه گفت که تست کرونای وی منفی بوده و اطمینان دارد که در صورت لزوم همه چیز طبق برنامه پیش می‌رود.
وی در برنامه تلویزیونی MSNBC گفت: «دولت همچنان به تداوم خود ادامه خواهد داد. من همیشه می‌گویم که این یادگاری از گذشته است، اما با این وجود، آنها می‌گویند ما وظایفی داریم که باید انجام دهیم و این همان کاری است که انجام خواهیم داد.»
سناتور چارلز ای. گراسلی، جمهوری‌خواه آیووا، رییس موقت فعلی مجلس سنا است. او ۸۷ساله است.
اگر رییس‌جمهور برای انجام وظایف خود بیش از حد بیمار باشد چه؟
بر اساس متمم ۲۵، که در دهه ۱۹۶۰ برای روشن شدن وضعیت هنگام ناتوانی ریاست‌جمهوری و برنامه جانشینی تصویب شد، روسای جمهور می‌توانند در صورت بیماری شدید یا ناتوانی در انجام وظایف، به طور داوطلبانه اختیاراتی را به معاونین خود محول کنند.
اگر آقای ترمپ به شدت بیمار شود، می‌تواند نامه‌هایی به رییس مجلس و رییس موقت مجلس سنا ارایه دهد که: « قادر به انجام وظایف دفتری و استفاده از اختیاراتش نیست» و اختیارات خود به را به آقای پنس، که در واقع جای رییس‌جمهور را خواهد گرفت، محول کند. آقای ترمپ در صورت بهبودی می‌تواند اختیارات خود را کاملا پس بگیرد.
بعدازظهر جمعه، در حالی که انتظار می‌رفت آقای ترمپ به والتر رید عزیمت کند، جاد دیر، سخنگوی کاخ سفید گفت: رییس‌جمهور به روال قبل در قدرت باقی خواهد ماند.
وی گفت: «انتقالی در کار نیست. رییس‌جمهور به وظایف خود ادامه می‌دهد.»
از زمان تصویب این اصلاحیه در سال ۱۹۶۷، معاون رییس‌جمهور فقط در سه مورد قدرت را به دست گرفته که هر بار برای مدت کوتاهی بوده‌است. در سال ۱۹۸۵، هنگامی که رییس‌جمهور رونالد ریگان برای عمل جراحی روده بزرگ تحت بیهوشی قرار گرفت، وی حدود ۸ساعت اختیارات خود را به جورج بوش معاون رییس‌جمهور اعطا کرد، اگرچه رسما از استناد به این اصلاحات خودداری کرد و در سال ۲۰۰۲ و ۲۰۰۷، رییس‌جمهور جورج دبلیو بوش اختیارات خود را به طور موقت در حین انجام کولونوسکوپی به دیک چنی معاون رییس‌جمهور منتقل کرد.
آیا می‌توان رییس‌جمهور را بدون اراده خودش جایگزین کرد؟
اصلاحیه ۲۵ امکان برکناری اجباری رییس‌جمهور را نیز فراهم می‌کند، از جمله اگر وی برای محول کردن اختیارات خود بیش از حد بیمار باشد یا صرفا از این کار خودداری کند.
از نظر نویسندگان اصلاحیه، اینها فقط فرضیاتی از روی خیال نبوده‌اند. رییس‌جمهور وودرو ویلسون پس از سکته مغزی در سال ۱۹۱۹، باقیمانده دوره خود را تا حدی فلج و کور گذراند. وضعیت او تا حد زیادی مخفی نگه داشته شد.
این اصلاحیه اختیاراتی برای مداخله به معاون رییس‌جمهور و کابینه یا گروه تعیین شده توسط کنگره اعطا می‌کند. اگر اکثریت هر یک از گروه‌ها تصمیم بگیرند و به مجلس و سنا اطلاع دهند که رییس‌جمهور «قادر به انجام اختیارات و وظایف دفتر خود نیست» معاون رییس‌جمهور بلافاصله اختیارات و وظایف دفتر را به عنوان سرپرست ریاست‌جمهوری به عهده می‌گیرد. تا کنون از این اختیارات استفاده نشده است و ملاحظات سیاسی می‌تواند بر سر این راه حل مشکلاتی خلق کند.
این توافق تا زمانی به قوت خود باقی خواهد بود که رییس‌جمهور به کنگره اطلاع دهد: «دیگر ناتوانی وجود ندارد» و سپس وی می‌تواند وظایف خود را انجام دهد. اگر گروهی که اختیارات وی را از او گرفته است، با این اظهار رییس‌جمهور موافق نباشد، پاسخ این سوال به کنگره محول می‌شود، به شرط اینکه دو سوم از مجلس و سنا برای سلب قدرت از رییس‌جمهور منتخب توافق کنند.
اگر درمورد اینکه چه کسی قدرت را در اختیار بگیرد اختلاف ایجاد شود چه؟
اگرچه جانشینی ریاست‌جمهوری به وضوح در قانون گنجانده شده است، اما برخی از محققان حقوقی استدلال می‌کنند که ممکن است با قانون اساسی مطابقت نداشته باشد، اگر دو تن از رهبران اصلی کشور دیگر نتوانند خدمت کنند، مشکلات بالقوه فاجعه‌باری را ایجاد می‌شود.
برخی از محققان قانون اساسی در مورد اینکه آیا رییس مجلس و رییس موقت مجلس سنا واجد شرایط تصدی ریاست‌جمهوری هستند، تردیدهایی را مطرح کرده‌اند. استدلالشان این است که که تدوین‌کنندگان منظورشان این بوده که فقط مقامات قوه – «صاحب منصب» در اصطلاح قانون اساسی – واجد شرایط هستند.
جک ال. گلداسمیت، استاد دانشکده حقوق دانشگاه هاروارد، امسال هشدار داد که اختلافاتی ظاهراً پیش پا افتاده می‌تواند باعث درگیری شود. به عنوان مثال ممکن است خانم پلوسی و وزیر امور خارجه مایک پمپئو، مقام بعدی دستگاه اجرایی در صف جانشینی، مدعی رقابت برای ریاست‌جمهوری شوند.
آقای گلداسمیت گفت: «این سناریوها همه شبیه کابوسند، زیرا این نکات از قانون اساسی در دنیای واقعی هرگز آزموده نشده است.»
همچنین مشخص نیست که اگر رییس‌جمهور و معاون رییس‌جمهور موقتاً ناتوان شوند چه اتفاقی می‌افتد. نورمن جی. اورنشتاین، محقق کنگره در انستیتوی امریکایی انترپرایز که این موضوع را بررسی کرده، گفت که این وضعیت می‌تواند به آسانی منجر به دو برابر شدن ادعاهای کوتاه مدت مربوط به مقام ریاست‌جمهوری در میان رییس دفتر کاخ سفید، وزیر امور خارجه یا سایر شخصیت‌ها شود.
وی گفت: «هنگامی که دشمنانی در سرتاسر جهان داریم مجبوریم به ابهام در زنجیره‌های رهبری بیاندیشیم. ممکن است هنگام مواجهه با مشکلاتی واقعی، دولتی داشته باشیم که در آن برخی بازیگران قدرت به رقابت مشغولند.»
اگر ترمپ دیگر نتواند کاندیدا شود چه اتفاقی می‌افتد؟
به سرعت اوضاع به‌هم می‌ریزد.
اول، کمیته ملی جمهوری خواهان باید نامزد جدیدی معرفی کند. روندی که رونا مک دانیل، خانم رییس و ۱۶۸ عضو ملی را درگیر خواهد کرد؛ سه نفر از هر ایالت و قلمرو. اما از آنجا که بسیاری از ایالت‌ها قبلاً چاپ، ارسال نامه و پذیرش آرا را آغاز و حتی برخی از آنها رأی‌گیری حضوری را شروع کرده اند، بعید به نظر می‌رسد که نام یک نامزد جدید به موقع برای روز انتخابات روی کاغذ آرا چاپ شود.
سپس تصمیم‌گیری در مورد نحوه اقدام به عهده تک تک ایالت‌ها خواهد بود و اکثر آنها برای این وضعیت قانونی وضع نکرده‌اند.
ریچارد ال. هاسن، استاد حقوق در دانشگاه کالیفرنیا، گفت: «اینکه قانون هر ایالتی در چنین وضعیتی چه می‌گوید یا نمی‌گوید جای بحث دارد، بسیاری از قوانین ایالتی در مورد این احتمال هیچ نگفته‌اند، ایروین، که همچنین در وبلاگ قانون انتخابات خود در مورد این موضوع بحث کرده، می‌گوید: «بنابراین ممکن است سوالاتی در مورد (چه باید کرد) مطرح شود.»
اگر ترمپ پیروز شود اما قادر به خدمت نباشد این سوال پیچیده‌تر می‌شود. برخی ایالت‌ها اما نه همه‌‌شان، رأی‌دهندگان خود را ملزم می‌کنند به هر کسی که ایالت را پیروز می‌کند رأی بدهند، اما حتی بیشتر ایالت‌های دارای قوانین لازم‌الاجرا در این شرایط، هیچ اشاره‌یی به قانونی درصورت مرگ یک نامزد یا عدم توانایی‌اش در انجام وظایف، نکرده‌اند.
این مشکل را می‌توان در کنگره حل کرد، جایی که رأی کالج انتخاباتی را تأیید می‌کند، یا ممکن است کار به دادگاه‌ها کشیده شود.
پی‌نوشت:
نیکلاس فاندوس، گزارش‌گر ملی مستقر در دفتر واشنگتن است. وی از سال ۲۰۱۷ اخبار مربوط به کنگره را پوشش می‌دهد و یکی از اعضای از تیم خبرنگارانی است که تحقیقات وزارت عدلیه و کنگره درباره رییس‌جمهور ترمپ و دولت وی را به طور موقت انجام داده‌اند.
نیک کوراسانیتی اخبار سیاست ملی را پوشش می‌دهد. وی یکی از خبرنگاران اصلی پوشش‌دهنده اخبار مبارزات انتخاباتی دونالد ترمپ برای ریاست‌جمهوری در سال ۲۰۱۶ بود و از سال ۲۰۱۱ در مورد کمپین‌های ریاست‌جمهوری، کنگره، ایالت‌ها و شهرداری برای روزنامه تایمز می‌نوشت.
