هرات، شهر غربی افغانستان درگیر یک نبرد حیاتی‌ست. طالبان دو هفته است که با نیروهای خیزش مردمی زیر رهبری اسماعیل خان و نیروهای دولتی می‌جنگند. در چند دهه اخیر، اسماعیل خان یکی از چهره‌های برجسته سیاسی در افغانستان بوده و نام او یادآور هرات باستان است. او در هیأت یک رهبر جهادی، در دهه1980 میلادی با نیروهای اتحاد جماهیر شوری سابق جنگیده است. اسماعیل خان از سال1996 میلادی تا سال2001 میلادی که نیروهای بین‌المللی به رهبری امریکا بر افغانستان حمله کردند، مصروف جنگ و مبارزه با رژیم طالبان بود. این رهبر جهادی، در سال‌های2001 تا 2004 به‌عنوان والی هرات نیز کار کرده است. او در این مدت، علاوه بر ارائه خدمات شهری و اجتماعی به باشندگان هرات، نفوذ سیاسی و اقتصادی خود را نیز تقویت کرد. پس از آن، اسماعیل خان به‌عنوان وزیر انرژی و آب انتخاب شد و تا سال2013 در این سمت کار کرد.
پس از به قدت رسیدن اشرف غنی در سال2014 و تلاش او برای بیرون‌راندن فرماندهان جنگی از قدرت، اسماعیل خان به یکی از مخالفان سرسخت حکومت آقای غنی تبدیل شد. اکنون پس از سپری‌شدن چندین سال، اسماعیل خان دوباره در صحنه حضور یافته است. او حالا نیروهای خیزش مردمی نزدیک به خودش را در برابر طالبان رهبری می‌کند. نیروهای وفادار به اسماعیل خان به کمک نیروهای پولیس، ارتش و امنیت ملی، برای چندین روز مانع ورود طالبان به مرکز شهر هرات می‌شوند.
اسماعیل خان در یکی از پناهگاه‌های خودش در منطقه «آب‌برده»، از مناطق مرزی شهر هرات با «فارین پالیسی» صحبت می‌کند. او درباره بازگشتش به میدان نبرد علیه طالبان می‌گوید. هم‌چنان در باره این‌که چرا ولسوالی‌های زیادی سقوط کرده، چرا کشورهای دیگر در امور داخلی افغانستان دخالت می‌کنند، بحث صلح و این‌که دلایل ضعف نیروهای امنیتی و دفاعی این کشور چیست، صحبت می‌کن:
فارین پارلیسی: وضعیت امنیتی در هرات چگونه است؟
اسماعیل خان: زمانی که ولسوالی‌های یکی پی دیگر به دست طالبان سقوط می‌کرد، اقدام دولت در مهار این وضعیت کافی نبود. این امر باعث شد طالبان به دروازه‌های شهرها برسد. ما درک کردیم که نیروهای دولتی در مقابل طالبان مقاومت نمی‌کنند. با مردم در مورد ایجاد مقاومت مشورت کردیم. مردم، با برداشتن تفنگ‌های‌شان از ایجاد مقاومت حمایت کردند. نیروهای مقاومت همراه با نیروهای دولتی جلو پیش‌روی‌های طالبان را گرفتند. ما برای محافظت از مردم خود و هرات تلاش می‌کنیم؛ این چیزی‌ست که ما انجام می‌دهیم.
فارین پالیسی: چرا شمار زیادی از ولسوالی‌ها در هرات و دیگر مناطق کشور به دست طالبان سقوط کرد؟
اسماعیل‌خان: دلایل زیادی در این زمینه وجود دارد که متاسفانه دولت نتوانست این بحران را کنترول و و قدرت خویش را به نمایش بگذارد. یکی از دلایل این است که نیروهای امنیتی فاقد نظم و رهبری درست است و این باعث شده تا مردم بر آن‌ها اعتماد و اعتبار نکنند. روی این دلیل و دلایل دیگر، نیروهای دولتی در مقابل طالبان نجنگیدند و این‌گروه توانست کنترول شمار زیادی از ولسوالی‌ها را به دست بگیرد. متاسفانه در هرات هم برخی از ولسوالی‌ها به دست طالبان سقوط کرد و آن‌ها حتا تا دروازه شهر هرات رسیدند.
فارین پالیسی: آیا باور دارید که طالبان تغییر کرده باشد؟
اسماعیل خان: طالبان نه تغییر کرده و نه تغییر خواهند کرد. آن‌ها هنوز خشونت‌گرا استند و در مقابل حقوق بشر و حقوق زنان از خشونت کار می‌گیرند. هم‌چنان آن‌ها مخالف حقوق مدنی و جامعه مدنی‌اند. آن‌ها (طالبان) نه‌تنها از لحاظ روحی و ایدیالوژیکی تغییر مثبتی نکرده‌اند، بل حتا خشن‌تر شده و به‌خشونت خود افتخار می‌کنند. رویه طالبان در مناطق و ولسوالی‌های که حضور و تصرف دارند، نشان می‌دهد که این گروه ستمکارتر از هر زمان دیگر شده است.
فارین پالیسی: شما باور کامل دارید که پیروز می‌شوید؛ اما برخی از افراد شما به من گفته‌اند جنگ در هرات به بن‌بست مواجه شده. افغانستان، به‌ویژه ولایت هرات، به‌کدام سمت روان است؟
اسماعیل خان: خوب، این یک جنگ گسترده است. ما شاهد این مورد استیم که متاسفانه نیروهای دولتی در مقابل طالبان مقاومت نکردند و یا اگر چنین چیزی هم بوده، بسیار اندک بوده. مقاومت مردمی در هرات، یک حرکت جدید و جوان است که تنها 23روز از ایجادش می‌گذرد. این نیروها منظم‌تر، آماده‌تر، پخته‌تر و با جنگ آشناتر خواهند شد. آن وقت می‌توانم بگویم که این نیروها طالبان را به کلی شکست خواهند داد.
فارین پالیسی: آیا مطمین استید که این جنگ پیروز شده و صلح در افغانستان برقرار خواهد شد؟
اسماعیل خان: تمام مردم افغانستان -حکومتی‌ها و غیرحکومتی‌ها- صلح می‌خواهند؛ اما پروسه صلح به بن‌بست مواجه شده است. اگر پروسه صلح تنها در اختیار دو طرف درگیر جنگ می‌بود، ما نتایج آن را می‌دیدیم؛ اما تمام کشورهای منطقه، همسایه‌ها و جامعه جهانی که در افغانستان حضور دارند، در پروسه صلح به نفع خودشان دخالت می‌کنند. در چنین وضعیتی، صلح دست‌نیافتنی است. ما از کشورهای منطقه و جامعه جهانی خواستیم تا با هم کار کنند و یک اجماع را برای تضمین صلح میان دولت افغانستان و گروه طالبان به‌وجود آورند. در این صورت می‌شد اطمینان حاصل کرد که صلح در افغانستان با حمایت جدی این کشورها آمدنی است. من مطمینم که اگر این‌گونه می‌شد، صلح به نتیجه می‌رسید و جنگ در افغانستان پایان می‌یافت؛ اما آن‌گونه که حالا پیش می‌رود و هرکسی در این پروسه دخالت می‌کند، روند صلح ره به‌جایی نخواهد برد.
فارین پالیسی: شما متهم شده‌اید که می‌خواهید نبرد نیروهای دولتی را برای اهداف خود جهت‌دهی کنید، آیا این درست است؟
اسماعیل خان: نه. زمانی که ما نیروهای دولتی را در جنگ علیه طالبان ناتوان و بسیار ضعیف دیدیم؛ طوری که طالبان ولسوالی‌های زیادی را می‌گرفتند و به مرکز شهر نزدیک می‌شدند، تصمیم گرفتیم که مردم را بسیج کنیم. ما از آن‌ها خواستیم تا با هم مقاومت مردمی را شکل دهیم. در نتیجه، ما با این کار خود نیروهای دولتی را کمک کردیم. ما از دولت افغانستان خواستیم با ما یک‌جا شود تا با هم از این شهر در برابر طالبان محافظت کنیم. ما هرگز خواستار تمام قدرت در این جنگ‌ها نبوده‌ایم. ما از دولت خواستیم تا با ما کار کند؛ اما نکردند. خوب، ما انتخاب دیگری نداشتیم.
منبع: فارین پالیسی/ ترجمه: راه مدنیت
نویسنده: Lynne O’Donnell
عکس: مسعود حسینی
