سید مسعود؛ تحلیلگر ارشد امور اقتصادی و استاد دانشگاه
از سال‌ها پيش به اين‌طرف پافشاري داشتم كه پروژه تاپي را مانند معدن مس عينك، معدن آهن حاجيگك (حاجه‌گك) باميان، نفت و گاز شمال، مديريت آب و … را آرماني مي‌سازند و سوژۀ خوب برای قصه‌پردازي قصه‌نويس‌ها. اين پروژه ٢٨ساله را صرف در سال٢٠١٦ با اشتراك رهبران چهار كشور به امضا رسانيدند.
ديد كشورها
در مورد پروژه تاپي، تركمنستان، افغانستان و هند هدف‌هاي اقتصادي را دنبال مي‌كنند، ولي ديد همسايه شرقي نگاهي سياسي و در درون استراتيژي خارجي اين كشور، كشورهاي همسايه تنظيم شده است.
زنگ خطر ايست پروژه
عمر ایوب خان، وزیر امور اقتصادی كشور همسايه شرقي می‌گوید که کار پروژه انتقال گاز ترکمنستان به همسايه شرقي و هندوستان از طریق افغانستان یا تاپی به‌دلیل وضعیت «امنیتی افغانستان» به حالت تعلیق درآمده و کسی حالا روی این پروژه کار نمی‌کند.
این مقام همسايه شرقي افزود که کار روی این پروژه‌ها با تامین ثبات در افغانستان دوباره آغاز خواهد شد و تا آن زمان این پروژه‌ها به حالت تعلیق درآمده است. این در حالی است که پروژه تاپی که در سال۲۰۱۶ افتتاح شد، قرار بود تا سال2020 مورد بهره‌برداری قرار گیرد. پروژه تاپی طرحی است که به طول١٨١٤کیلومتر گاز ترکمنستان را از راه افغانستان به همسايه شرقي و هند انتقال می‌دهد.
نكته‌های اصلي اين حرف
١- جناب وزير اولين كاري را كه انجام داد، امنيت افغانستان را زير سوال برد و پیش بزرگ‌ترين امتياز دولت افغانستان سواليه گذاشت.
٢- همسايه شرقي امنيت كشور ما را بهانه قرار داد و مانع انتقال گاز و ايجاد شرايط همبستگي منطقه‌یی شد.
٣- سرانجام حرف و تحليل ما كه پروژه تاپي بسته به مناسبات هند و همسايه شرقي است به ثبوت نشست.
گره در كجاست؟
١- تركمنستان، افغانستان و هند دشواري‌ها را پشت سر گذاشتند. با تحولات اخير در كشور مسايل امنيت حل گرديد و دولت افغانستان به هيات عالي‌رتبه تركمنستان به‌رهبري وزير خارجه اين كشور كه فرد دوم كشور است اطمينان داد .
٢- تركمنستان مانند منبع صدور گاز و هند مانند كشور هدف آخرين انتقال گاز مشكل ندارند.
٣- پيشنهاد تاپ همسايه يعني تركمنستان، افغانستان، همسايه شرقي و هند حذف گردد كه مورد قبول واقع نشد.
بديل تاپي براي كشور همسايه مطابق استراتيژي خارجي
احتمال زياد مي‌رود كه همسايه شرقي ضرورت‌هاي انرژي خود را از احياي دوباره پروژه دوستي با ايران كه در زمان رياست جمهوري احمدي نژاد آغاز شده بود، از سر بگیرد. اين پروژه در زمان رياست جمهوري روحاني متوقف گرديد.
رقابت منطقه‌یی
كشور قطر بزرگ‌ترين صادركننده گاز به هند است و سالانه بيشتر از ٤،٥مليارد دالر به هند گاز صادر مي‌كند. در صورت موفقيت پروژه تاپي، صادرات گاز به هند يا متوقف مي‌شود و يا به مقدار بزرگي كاهش مي‌يابد. حالا قطر جاي پاي كلان در كشور ما دارد، اين كشور وكالت امريكا را از طريق سفارت خود انجام مي‌دهد.
ايران نيز با توقف اين پروژه دست به صادرات گاز به جنوب آسيا مي‌زند. برايش مهم نيست همسايه شرقي ما است و يا هند.
ضرر را كه متقبل مي‌گردد؟
١- تركمنستان از بابت از دست دادن بازار
٢- هند که یک منبع بزرگ انرژي منظم و داراي ثبات بيشتر را از دست می‌دهد
٣- و افغانستان به سبب از دست دادن سالانه ٤٥٠مليون دالر
نگراني
همسايه شرقي براي اينكه نشان دهد واقعا امنيت درست و مطمین در كشور ما نيست، بايد دست به اخلال امنيت در مسير حركت پایپ‌لاين انتقال گاز تاپي بزند. و اين آغاز يك جنگ ديگر است كه آرزو دارم عامل داخلي به اين نكته پي ببرد و شايد پروژۀ داعش خوب‌ترين وسيله براي همسايه شرقي باشد.
تجربه اين گونه حركات در راه ابريشم ديده شده است. با ساخت اين راه، تمامي مسير راه در آتش جنگ فرو رفت و دکتور غني يكي از علت‌هاي بزرگ عدم موفقيت دور اول را ناكامي پروژه‌هاي شمال دانست.
